سرمایه اجتماعی :فراز وفرود آن در پژوهشهای دانشگاهی

گستردگی پژوهش های مرتبط با مفهوم سرمایه اجتماعی و ارائه نتایج متفاوت و گاه متناقض در مورد آن، به همراه متنوع بودن حوزه های علمی و نگرش های متفاوت به این مفهوم، تجمیع نتایج و ارائه تحلیل های کمی و کیفی را الزامی می سازد. این نوشتار با هدف ارائه تحلیل کیفی پژوهش های مرتبط با سرمایه اجتماعی انجام شده در فاصله سال های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ در ایران تهیه شده است. روش انجام تحقیق، فراتحلیل کیفی بوده و در آن از بین ۶۳۲ مورد از مقالات علمی، پایان نامه های کارشناسی ارشد و رساله های دکتری در رشته های مختلف علوم انسانی  ۷۵ به عنوان نمونه های تحقیق انتخاب شدند و مورد بررسی قرار گرفتند. نتیجه پژوهش نشان داد رابطه سرمایه اجتماعی با هر یک از متغیرهای زمینه ای باید با درنظر گرفتن کنترل یا عدم کنترل سایر متغیرها تحلیل شود. متغیرهای سن، جنسیت، تاهل و اشتغال با سرمایه اجتماعی همبستگی متوسطی دارند و متغیرهای تحصیلات و درآمد به صورت غیرمستقیم با سرمایه اجتماعی همبستگی دارند. سرمایه اجتماعی در سطح خرد با هویت اجتماعی و ملی، مشارکت سیاسی، رضایت از زندگی، نشاط و شادکامی و امید به آینده، احساس امنیت، قانون مداری، احساس رفاه (رفاه ذهنی)، احساس شایستگی، احساس معناداری، احساس موثر بودن افراد همبستگی مستقیم و معنادار دارد؛ و در سطح کلان، با امنیت اجتماعی، توسعه، تسهیم دانش و توانمندسازی افراد و گروه ها و پایین بودن میزان ارتکاب جرائم، انحرافات و آسیب های اجتماعی،  آلودگی و تخریب محیط زیست همبستگی مستقیم و معنادار دارد. از سوی دیگر، احساس امنیت اجتماعی، توسعه یافتگی، وضعیت اقتصاد و رفاه جامعه، دینداری و مشارکت دینی، استفاده از مطبوعات، میزان و نوع جرایم و انحرافات و کیفیت ارتباطات اجتماعی از مهم ترین عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی در پژوهش های مورد بررسی در این تحقیق هستند.

کلیدواژه ها:

امنیت اجتماعی ، آسیب های اجتماعی ، سرمایه اجتماعی ، رفاه اجتماعی