بازشناسی و بازخوانی ملاحظات نجومی در طرح اندازی میدان نقش جهان اصفهان

تغییرات ناشی از توسعه های معاصر، نه تنها موجب دگرگونی بسیاری از شهرهای تاریخی شده است، بلکه باعث از دست رفتن بسیاری از تجربیات علمی و شبه علمی دوره های مختلف تاریخی نیز گردیده است. این تجربیات، امروزه در میراث جهانی به عنوان بخشی از ثروت های فرهنگی و میراث ناملموس، قابل ارزیابی هستند. یکی از وجوه بنیادی شکل گیری محصولات معماری گذشته در برخی از شهرهای قدیمی، وجه نجومی آن هاست که در کنار علوم دیگر به کار می رفت. این وجه نجومی در فراورده های معماری، از نگاهی فراسازه ای و فرامکانی ست و بخشی از دانش ها و عادات زمانه خویش به شمار می آید که با خود شان و مرتبه ای را نیز برای بناها و شهرهای با اهمیت فراهم آورده است. بر این اساس بازیابی و بازشناسی ابعاد نجومی مکان ها و محوطه های تاریخی موجب ارتقای آگاهی از لایه های پنهان موجود در آن ها خواهد شد و می تواند بازدیدکنندگان را به ابعاد گسترده تری از شناخت رهنمون شود. محوطه میراث جهانی میدان نقش جهان، یکی از مهم ترین آثار معماری شهری ایران و نماد پایتخت حکومت صفوی در اصفهان است. تا کنون پژوهشگران بسیاری این میدان را از دیدگاه های گوناگون مورد بررسی قرار داده اند. تحقیق پیش رو کوشیده است برای نخستین بار هم ترازی میدان نقش جهان را با اوضاع فلکی آسمانه اش مورد بررسی قرار داده و به بازشناسی و بازخوانی ملاحظات نجومی اختیار شده در هنگام بنا کردن آن بپردازد. نگارندگان با روش تفسیری تاریخی، دو بازه زمانی محتمل را برای آغاز به ساخت میدان نقش جهان و بازار قیصریه از روی وقایع نگاری های عهد صفوی استخراج نموده و سپس بر مبنای احکام نجومی و با استفاده از نرم افزارهای شبیه ساز آسمان، به بررسی نسبت باورهای تنجیمی با معماری این فضای شهری پرداخته اند. یافته های این تحقیق، استنتاجی نو از زمان دقیق طرح اندازی میدان و تاثیرپذیری محور آن از منظر و چشم انداز آسمانی اش به دست می دهد.

کلیدواژه ها:

هم راستایی نجومی ، تنجیم ، میدان نقش جهان اصفهان ، بازار قیصریه ، طالع اصفهان