بررسی تطبیقی ضابطه قابلیت اعاده دادرسی آرای مدنی با تاکید به قاعده اعتبار امر قضاوت شده (نقدی بر ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی)

غالب نظام­های حقوقی مانند فرانسه، ضابطه «اعتبار امر قضاوت­شده» را برای تعیین قابلیت اعاده دادرسی آرای مدنی برگزیده­اند. اما در ایران، ضابطه اعاده­دادرسی، «قطعیت احکام» است. طبق بررسی­ها «اعتبار امر قضاوت­شده»، همسو با مبنای اعاده­دادرسی یعنی تامین عدالت قضایی، ضابطه­ی جامعی است که کلیه تصمیمات مراجع قضایی دادگستری، غیردادگستری و داوری را که به دلیل «اعتبار امر قضاوت­شده» قابلیت استماع مجدد ندارند قابل اعاده­دادرسی می­داند. ولی در حقوق ایران با بیان یک مصداق جزئی در تعیین آرای قابل اعاده، بسیاری از تصمیمات محاکم مانند «قرارهای نهایی صادره در صورت وجود مانع دائمی برای طرح مجدد دعوا»، «قرار سقوط دعوا»، «آرای داوری» و «گزارش اصلاحی»، در عین برخورداری از اعتبار امر قضاوت­شده، به دلیل عدم اطلاق عنوان «حکم» بر آنها، قابل اعاده­دادرسی نیستند. حال آنکه تامین عدالت قضایی اقتضا دارد این تصمیمات نیز قابل اعاده­ باشند. لذا در راستای اتخاذ یک ضابطه­ی جامع و منضبط در تعیین قلمرو آرای قابل اعاده­، هم­راستا با غالب نظام­های حقوقی، اصلاح ماده ۴۲۶ ق.آ.د.م و شناسایی ضابطه «اعتبار امر قضاوت­شده» به عنوان ضابطه­ی اعاده­دادرسی آرای مدنی ضروری می ­نماید.

کلیدواژه ها:

اعاده­ دادرسی ، آرای مدنی ، قطعیت احکام ، اعتبار امر قضاوت­شده ، ماده ۴۲۶ ق.آ.د.م