تتبع شاعران از کلام شیخ احمد جام به استناد مجمع الشعرای میر دوری هروی و معرفی چند نسخه خطی از دیوان وی در کتابخانه های هند

مقاله این جانب سه بخش دارد: (الف) نگاهی گذرا بر احوال و آثار شیخ احمد جام؛ (ب) تتبع شاعرانی چند از کلام وی به استناد مجمع الشعرای میر دوری هروی؛ (ج) و معرفی چند نسخه خطی دیوان شیخ احمد جام در کتابخانه های هند. شیخ احمد جام (۵۳۶-۴۴۱ق./۱۱۴۱ – ۵۰-۱۰۴۹م.) از اهالیان قصبه جام و یکی از صوفیان دوران سلجوقیان بود. نامش شهاب الدین ابونصر احمد بن ابی الحسن است. وی به عرفیت «ژنده پیل» نیز شهرت دارد. بنا به گفته مولانا جامی در «نفحات الانس»: وی از فرزندان جریر بن عبدالله بجلی… و بسیار بلند قامت و با جمال بوده است، و امیرالمومنین عمر وی را یوسف این امت نام نهاده است (ص ۳۶۳، به تصحیح محمود عابدی). وی در قریه نامه یا نامق از توابع ترشیز (قهستان) در ۴۴۱ق./۵۰-۱۰۴۹م. چشم به جهان گشود. در ابتدای سن از همه گونه تحصیلات دور بود اما در سن بیست و دو سالگی توفیق یافته و هیجده سال ریاضت نموده و از فیض خداوندی در میان مردم آن منظقه بزرگی به دست آورد. در این مورد مولانا جامی نوشته است: وی امی بوده است که در سن بیست و دو سالگی توفیق توبه یافته و به کوه رفته و بعد از هژده سال ریاضت در چهل سالگی وی را به میان خلق فرستاده اند و ابواب علم لدنی بر وی گشاده. زیادت از سیصد تای کاغذ در علم توحید و معرفت و علم سر و حکمت و روش طریقت و اسرار حقیقت تصنیف کرده است که هیچ عالم و حکیم بر آن اعتراض نکرده است و نتوانسته. و این تصنیفات همه به آیات قرآن و اخبار رسول مقید و موید است