بررسی آلودگی فلزات سنگین در خاک اطراف محل های دفن پسماند در ایران (مطالعه مروری)

زمینه و هدف: در سال های اخیر، رشد بی رویه جمعیت، توسعه شهرنشینی، تغییرات الگوی مصرف، توسعه صنایع، معادن و کشاورزی موجب بروز انواع مشکلات زیست محیطی، از جمله تولید حجم زیادی از پسماند شده است. یکی از چالش های اساسی در زمینه بهداشت محیط و محیط زیست افزایش تدریجی غلظت آلاینده های شیمیایی، مانند فلزات سنگین در خاک به ویژه خاک محل دفن پسماند می باشد که از طریق فعالیت های انسانی به اکوسیستم های طبیعی وارد شده است. فلزات سنگین به دلیل داشتن ساختاری پایدار، غیر قابل تجزیه بوده و دارای خاصیت تجمع پذیری می باشند. انباشت این فلزات در خاک، می تواند منجر به انتقال این ترکیبات از طریق زنجیره غذایی و منابع آبی به انسان و ایجاد مشکلاتی نظیر سیتوتوکسیک، کارسینوژنیک، متاژنیک، مشکلات باروری، اختلالات روانی و غیره شود. لذا هدف از این مطالعه بررسی میزان آلودگی فلزات سنگین در خاک های اطراف سایت های دفن زباله در ایران می باشد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر به مرور مطالعات انجام شده در مورد بررسی میزان آلودگی خاک های محل دفن پسماند به فلزات سنگین از جمله سرب، آرسنیک، کروم، کادمیوم، روی، کبالت و نیکل در منابع خاکی پرداخته است. به این منظور، مقالات مرتبط با موضوع از کلیه منابع الکترونیکی در دسترس از قبیل "Scopose"، "Pubmed"، "ScienceDirect"، "Iran Medex"، "SID"، "Google Scholar" و "ISI web of knowledge" در بازه زمانی سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲، با استفاده از کلید واژه های فلزات سنگین، محل دفن، خاک و ایران به صورت فارسی و انگلیسی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج: از ۲۴۲ مقاله دریافتی، ۱۴مقاله وارد مطالعه شد. معیار ورود اطلاعات مقالات مرتبط با موضوع و حاوی کلمات کلیدی تحقیق بوده است. نتایج نشان داد که اکثر خاک های محل دفن زباله فلزات سنگین از جمله سرب، آرسنیک، کروم، کادمیوم، روی، کبالت و نیکل را به همراه دارند و در اکثر موارد غلظت این فلزات در مقایسه با استاندارد ایران و جهان بالاتر از حد مجاز است. میزان آلودگی می تواند تحت تاثیر میزان نفوذ شیرابه به خاک و همچنین خصوصیات خاک محل دفن باشد. در تعداد کمی از موارد هم مشاهده شد که غلظت فلزات سنگین در محدوده مجاز یا کمتر از آن می باشد .نتیجه گیری: با توجه به اثرات سوء فلزات سنگین بر سلامتی پیشنهاد می شود در صورتی که در نزدیکی محل دفن پسماند چاه آب یا زمین کشاورزی وجود دارد ارزیابی و پایش آلودگی فلزات سنگین در خاک و محصولات زراعی به طور منظم و مستمر انجام گردد. همچنین آگاهی از کیفیت خاک محل دفن، برنامه ریزی مناسب برای دفع زباله، تامین تسهیلات مربوط به بازیافت و آموزش جهت تفکیک پسماند در مبدا به ویژه پسماندهای حاوی فلزات سنگین مانند پسماند های الکترونیکی و باتری ها می تواند در این زمینه بسیار کارآمد باشد.

کلیدواژه ها:

فلزات سنگین ، محل دفن ، آلودگی ، خاک ، پسماند