معرفی و بررسی ویژگی های متن شناختی نسخه خطی هزار و یک شب، ترجمه محمدباقرخراسانی بزنجردی(نسخه هنریه)

این باور وجود دارد که قدیمی ترین ترجمه موجود به فارسی از کتاب الف لیله و لیله، توسط عبداللطیف طسوجی(همراه با اشعاری از میرزا سروش اصفهانی) در ۱۲۶۱ ق./ ۱۸۴۵م. به درخواست بهمن میرزا پسر عباس میرزا در دوره محمد شاه قاجار انجام شده، که به داستان های هزارویک شب مشهور است. ولی ترجمه دیگری به نام ترجمه هنریه در کتابخانه هاوتون، کتابخانه نسخ خطی و کمیاب دانشگاه هاروارد، وجود دارد که حدود چهل سال زودتر از نسخه طسوجی ترجمه شده است. بنابراین، این متن نخستین ترجمه فارسی از هزارویک شب است که توسط محمدباقر خراسانی بزنجردی در حوالی سال ۱۲۲۳ق./ ۱۸۰۸م. در حیدرآباد(هند) و به درخواست سرچارلز راسل و سرهنری راسل برادر نماینده کمپانی هند شرقی ترجمه شده و با عنوان ترجمه هنریه به هنری راسل تقدیم شده است. نویسندگان این مقاله، این نسخه خطی ارزشمند را معرفی کرده و ویژگی های مهم آن را با روش توصیفی، با استناد به متن و با کمک منابع کتابخانه ای مورد مطالعه قرار داده اند. نتایج تحقیق نشان می-دهد که ترجمه هنریه نه تنها نخستین ترجمه فارسی الف لیله و لیله است بلکه از نخستین چاپ هزارویک شب، به زبان عربی یعنی چاپ اول کلکته هم قدمت بیشتری دارد. اخیرا این نسخه توسط مهدی گنجوی و میثم علی پور، دردوجلد انتشار یافته است یکی دیگر از ویژگی های مهم ترجمه خراسانی، آرایه های ادبی شامل تشبیه، استعاره، کنایه، سجع و جناس که افزوده مترجم به متن است. این متن آراسته به ابیات فارسی و عربی است و اطناب بسیاری در توصیف، صحنه پردازی و کاربرد ظرافت های ادبی در آن به چشم می خورد.

کلیدواژه ها:

هزارویکشب ، نسخه هنریه ، خراسانی بزنجردی ، متن شناسی ، تصحیح