ایجاد گروه های هتروتیک برای به نژادی گیاهان زراعی دورگ با تاکید بر گیاهان علوفه ای

بهره گیری از هتروزیس و ایجاد ارقام دورگ (هیبرید) از پیشرفت های شاخص در به نژادی گیاهی محسوب شده و هدف اصلی آن انتخاب ژنوتیپ های والدینی مطلوب برای حصول حداکثر میزان هتروزیس است. به دلیل طولانی بودن مدت زمان مورد نیاز برای تولید ارقام دورگ و ساختگی پرمحصول که گران قیمت نیز هستند، پیشگویی دقیق گروه های هتروتیک حاصل از لاین های خویش آمیخته برای تولید ارقام دورگ برتر اولویت بالایی دارد. فاصله ژنتیکی بین ژنوتیپ های والدینی مهم ترین عامل در تعیین هتروزیس بوده و احتمال ظهور هتروزیس را افزایش می دهد. تعیین فاصله ژنتیکی یک روش کارآمد است که روش های متداول را برای گروه بندی تعداد زیادی لاین خویش آمیخته حاصل از منابع ژرم پلاسمی مختلف به گروه های هتروتیک تقویت می کند. علاوه بر فاصله ژنتیکی والدین، میزان هتروزیس مشاهده شده به شرایط محیطی نیز بستگی دارد. تنش های محیطی ممکن است بر نمود والدین، نمود نتاج دورگ و رابطه میان فاصله ژنتیکی والدین و هتروزیس نتاج اثرگذار باشند، بنابراین بسته به نوع صفت و مواد ژنتیکی مورد مطالعه، میزان هتروزیس می تواند افزایش یا کاهش یابد. در شرایط تغییر اقلیم و محدودیت آب و با در نظر گرفتن تنوع ژنتیکی بالا در جوامع گیاهان علوفه ای که آن ها را مستعد سازگاری به دامنه وسیعی از شرایط محیطی می سازد، اصلاح و ایجاد ارقام متحمل به خشکی که عملکرد مناسبی داشته باشند، اقدام موثری در راستای توسعه و احیای مراتع کشور محسوب می شود. در این رابطه یکی از مهم ترین راهکارها استفاده از منابع ژنتیکی متنوع برای انتخاب والدین به منظور استفاده از پدیده هتروزیس و اصلاح ارقام ترکیبی مطلوب می باشد. کارایی نشانگرهای مولکولی در گزینش والدین و اثر فاصله ژنتیکی والدین بر نمود ارقام ترکیبی در گیاهان علوفه ای، مبین وجود اثرات هتروتیک در ارقام ترکیبی بوده و ضرورت استفاده از نشانگرهای مولکولی در انتخاب والدین پلی کراس برای حصول حداکثر عملکرد و تحمل به تنش های محیطی در نسل های بعدی را نشان می دهد.  

کلیدواژه ها:

Drought stress ، Forage crops ، Heterosis ، Genetic distance ، Molecular markers and Synthetic cultivars ، ارقام ترکیبی ، تنش خشکی ، فاصله ژنتیکی ، گیاهان علوفه ای ، نشانگرهای مولکولی و هتروزیس