کیفیت سنجی آموزش مجازی در دوره همه گیری کرونا از منظر استادان و دانشجویان دانشگاه فرهنگیان استان مرکزی

پیشینه و اهداف: تاکید بر آموزش مجازی در آموزش عالی پدیده­ای نوظهور نیست و همواره به عنوان یک محیط آموزش کمکی در کنار آموزش مجازی مطرح بوده ­است؛ اما با وقوع ناگهانی همه ­گیری کرونا، نظام آموزش عالی غافل­گیرانه به آن پناه برد. اگرچه پیش از این نیز کیفیت این محیط آموزشی پیوسته مورد سنجش قرار گرفته ­است ولی سوال اصلی این است که آیا آن­چه در پیش از دوران کرونا در خصوص کیفیت آموزش مجازی و قابلیت­های آن گفته شد در این دوران که تنها محیط آموزش و یادگیری بوده ­است نیز صادق است. از این رو، هدف از انجام این تحقیق بررسی کیفیت آموزش مجازی ارائه­شده در دانشگاه فرهنگیان در دوران همه ­گیری کرونا با تاکید بر سنجش نگرش استادان و دانشجویان رشته ­های مختلف تحصیلی بود.روش ها : در این تحقیق، از روش آمیخته کمی-کیفی ترتیبی استفاده شد. به ­منظور گردآوری داده­های کمی، دو پرسش نامه جداگانه برای استادان و دانشجویان استفاده شد که به ترتیب حاوی ۱۵ و ۱۹ سوال بود که نگرش آنان را براساس یک مقیاس لیکرت پنج ­گزینه­ای اندازه ­می گرفت.  نسخه اصلی پرسش نامه ویژه استادان توسط دیلون و مک­لین [۳۹] ساخته شده است و پرسش نامه وطن­پرست و همکاران [۴۰] نیز برای دانشجویان استفاده شد. در این تحقیق جامعه آماری مشتمل بر۷۱۳ دانشجو و ۸۹ استاد شاغل در دانشگاه فرهنگیان استان مرکزی بود. شرکت­کنندگان این پژوهش با روش نمونه­ گیری در دسترس انتخاب شدند. این پرسش نامه ها در میان ۳۱۷ دانشجو و ۳۶ استاد از گروه­ های آموزشی آموزش ابتدایی، مشاوره، آموزش کودکان استثنایی، تربیت بدنی، آموزش زبان انگلیسی و ادبیات فارسی، الهیات و فناوری اطلاعات توزیع شدند. پس از گردآوری داده ­ها از آزمون تحلیل واریانس یک ­طرفه برای تحلیل داده­ها استفاده شد. علاوه بر این، برای گردآوری داده ­های کیفی، پرسش­های مصاحبه بر مبنای نتایج تحلیل داده ­های کمی طراحی شد و سپس مصاحبه با ۲۲ تن (۱۴ خانم و ۸ آقا) از دانشجویان و ۱۲ تن (۶ آقا و ۶ خانم) از استادان داوطلب در شرکت در مصاحبه از گروه ­های آموزشی فوق­الذکر انجام شد. پس از ضبط جلسات مصاحبه و پیاده ­سازی آن، مرحله کدگذاری و دسته­بندی آن­ها انجام شد.یافته ها: نتایج حاکی از این بود که استادان رشته­ های مختلف آموزشی از نگرش مثبت و رضایت بالایی از آموزش مجازی در این دوران برخوردار بودند و تفاوتی بین استادان گروه­ های آموزشی مختلف از این نظر وجود نداشت. درحالی­که، نتایج گویای این واقعیت بود که دانشجویان عموما از نگرشی منفی و رضایت اندک نسبت به آموزش مجازی برخوردار بودند و تفاوت معناداری بین نگرش آنان با توجه به رشته تحصیلی­شان وجود داشت. برای کشف علل تاثیرگذار بر بروز این نتایج، محققان تصمیم به انجام مصاحبه نیمه ­ساختاریافته گرفتند. پس از تحلیل محتوای داده ­های کیفی حاصل از مصاحبه با استادان و دانشجویان با اتکا بر روش تحلیل محتوای کیفی هدایت­شده، مشخص شد که عوامل مربوط به محیط آموزش مجازی و چندرسانه­ای و نیز یادگیری مشارکتی در شکل­ گیری نگرش استادان و دانشجویان مهم است. به ­همین­ ترتیب، علاوه بر این عوامل، عامل سوم که مربوط به یادگیری مستقل است در شکل­گ یری نگرش و میزان رضایت­مندی آنان از آموزش نقش ایفا می ­کرد.نتیجه گیری: این تحقیق نشان داد که استادان و دانشجویان تا چه اندازه می­ توانند نظرات متفاوتی داشته ­باشند. در حالی­که استادان شرکت ­کننده در این تحقیق نگرش مثبت نسبت به آموزش مجازی در دانشگاه فرهنگیان داشتند، دانشجویان در مجموع نگرشی منفی به آن در دوره همه ­گیری کرونا  نشان دادند. بر اساس یافته­های این پژوهش از داده ­های کیفی، ابزارهای آموزش چندرسانه­ای و استفاده ناکافی از آموزش گروهی و مشارکتی از نقاط ضعف و علل اصلی نگرش منفی و نارضایتی نسبی دانشجویان بوده است و نیز طراحی محتوا و مطالب درسی و عدم تشویق دانشجویان بر یادگیری مستقل نیز از دیگر علل این نارضایتی بود. بنا بر نتایج این تحقیق پیشنهاد می­شود که برای اجرای بهینه آموزش مجازی استادان علاوه بر دانش و مهارت، باید از نگرش مثبتی برخوردار باشند و با قاطعیت این نگرش را به دانشجویان منتقل کنند. 

کلیدواژه ها:

آموزش مجازی ، دانشگاه فرهنگیان ، نگرش ، کیفیت سنجی