سنجش استحسان در اهل سنت با مذاق شریعت در فقه امامیه

دغدغه فقیهان امامیه، در گستره قرن های گذشته تا کنون، بر این بوده است که از راه های گوناگون شرعی، به استنباط احکام بپردازند و گاه از ادله خاص و در جاهایی از ادله عام بهره گیرند. آن ها به این دو گونه دلیل، بسنده نکرده و از ویژگی ها، شیوه ها و رفتارهای شارع در قانون گذاری، اصولی فراتر از قوانین به دست آورده اند که هرچند در دو دسته پیشین، دلیلی را بر حکمی نیافته اند، به گونه یقینی، به اثبات یا نفی آن، باور پیدا کرده اند. آن اصول را نه از تک گزاره ها؛ بلکه از مجموعه احکام یافته و نام مذاق شریعت را برای آن برگزیده اند. در فقه اهل سنت نیز استحسان به عنوان یکی از راه های کشف احکام شریعت مطرح شده است که در فقه شیعه به آن رویکرد مثبتی وجود نداشته و ایشان حجیت آن را نفی کرده اند. شیعه با استحسان به مخالفت برخاسته؛ ولی در مصادیقی با اهل سنت هم نوا شده است. هرچند از آن ها به عنوان استحسان نام برده نشده، ولی آنچه را با عنوان استثنای از حکم کلی یا تخصیص آن ادله پذیرفته است، می توان نمودی دیگر از برخی تعریف های استحسان سنی دانست. پژوهش پیش رو با مقایسه دو اصطلاح استحسان و مذاق شریعت، به این نتیجه دست یافته است که اگرچه این دو اصطلاح دارای اشتراکاتی هستند، تمایزات گوناگونی دارند که سبب می گردد مذاق شریعت در بین فقیهان ممتاز امامیه از حجیت برخوردار باشد و در استدلال های فقهی به کار آید.

کلیدواژه ها:

استحسان ، مذاق شریعت ، فقه اهل سنت و فقه امامیه