نقش خزش روستایی و تغییر کاربری اراضی / مطالعه موردی: روستاه ای پیرامون شهر همدان

از مهمترین تاثیرات خزش روستایی را می توان در تغییر کاربری اراضی جستجو نمود. بروز چنینپدیده ای به تخریب و از بین رفتن زمینهای کشاورزی و رشد پراکنده و منفصل ساخت وسازهای مسکونی و دیگر کاربری های غیرکشاورزی در اراضی زراعی و باغی شده، تاجایی که به نحو چشمگیری- در گذر زمان- از وسعت زمینهای کشاورزی و باغی روستاها کاسته شده است. این مقاله به دنبال شناخت و تحلیل پیامدهای خزش روستایی بر میزان و شدت تغییر کاربری اراضی در سکونتگاه های روستایی پیرامون شهر همدان طی دوره ۲۰ ساله (۱۳۹۴-۱۳۷۴) است. محدوده مورد پژوهش شامل ۲۴ سکونتگاه روستایی بزرگ در حدفاصل ۱۰ کیلومتری شهر همدان با مجموع جمعیتی حدود ۶۷ هزار نفر (میانگین جمعیت روستایی ۲۸۰۰ نفر) در یک عرصه زراعی و باغی است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و با استفاده از تکمیل پرسشنامه و انجام مصاحبه و چندین بار بازدید میدانی و مقایسه نقشه های GISدو مقطع ۱۳۷۴ و ۱۳۹۴ و تحلیل فضایی آنها بوده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که در مجموع ۷۰ درصد گسترش فیزیکی روستاها در زمین های زراعی دیم و آبی و نیز باغات (داخل یا مجاور بافت روستاها) اتفاق افتاده است. مابقی گسترش بافت روستاها نیز در زمین های کشاورزی قابل کشت، زمین های تفکیک شده بنیاد مسکن، اراضی منابع طبیعی و فضاهای غیرزراعی داخل بافت روستایی بوده است. یافته های تحقیق نشان داد که میزان مساحت بافت کالبدی روستاها در ابتدای دوره (۱۳۷۴) بالغ بر ۴۵۰.۳ هکتار بوده که در پایان دوره (۱۳۹۴) به ۷۷۶.۲ هکتار رسیده که این میزان نشان دهنده تخریب و تغییر کاربری اراضی بیش از ۲۲۰ هکتار زمین کشاورزی و باغی محدوده مورد مطالعه است. بر این اساس مدیریت خردمندانه اراضی زراعی و باغی و سیاستگذاری ها در جهت حفاظت و صیانت از زمین های کشاورزی در منطقه شهری همدان و سکونتگاه های روستایی پیراشهری در قالب رویکرد پیوندهای روستایی- شهری ضروری است.

کلیدواژه ها:

خزش روستایی ، تغییر کاربری اراضی ، سکونتگاههای پیراشهری ، همدان