گونه شناسی عناصر نورگیری حمام ها در شهرهای ایران در دوره صفویه و قاجاریه

در معماری ایران از دیرباز تاکنون، نور یکی از دغدغه های معماران ایرانی به شمار می رفته است، چرا که ما برای ادراک فضای پیرامون خود به نور نیاز داریم. تمثیل نور پیشینه ای قدیمی در باور هر ایرانی دارد و اهمیت نورگیری فضاهای معماری به ویژه نور خورشید امری آشکار است. عمل نورگیری در حمام ها به روش های مختلفی انجام می شد. در این پژوهش شناخت گونه های عناصر نورگیری در حمام های سنتی مورد سوال است و سعی برآن است که با انتخاب تعدادی از حمام های سنتی ایران در عصر صفوی و قاجار به عنوان نمونه های موردی و بررسی مسئله نور در آن ها، انواع عناصر نورگیری و روش های نورگیری در حمام های سنتی ایران را دسته بندی کنیم. بدین ترتیب با روش پژوهش توصیفی تحلیلی با رویکرد اکتشافی و بررسی منابع مکتوب کتابخانه ای، بازدید های میدانی و همچنین بررسی نمونه های موردی به این نتیجه می رسیم که گونه-شناسی عناصر نورگیری در حمام های سنتی بدین صورت است که این عمل نورگیری به دو روش طبیعی و مصنوعی انجام می گردیده است که در روش نورگیری طبیعی از طریق سقف؛ از عناصری همچون، گلجام ها، روزن های نوک گنبدها، روزن های (پنجره) ساق گنبدها و استوانه های سفالی و در دیواره برخی حمام ها از پنجره و فخر مدین استفاده می شده است. همچنین از روش های دیگری مانند بازتاب نور توسط عناصری همچون، آب، سنگ و دیواره های سفیدرنگ برای روشن شدن فضای داخلی حمام بهره می بردند. در روش مصنوعی نورپردازی در حمام ها از عناصری مانند چراغ های پیه سوز بهره می بردند.

کلیدواژه ها:

حمام ، صفوی ، قاجار ، نور ، عناصرنورگیری ، شهرهای ایران