الزامات سیاست خارجی ایران در جهان پساغربی؛ از تنهایی راهبردی تا استقلال استراتژیک

پژوهش حاضر به ­دنبال ترسیم الزامات روابط راهبردی جمهوری اسلامی ایران و گزینه­های شراکت راهبردی آن با بلوک­های مختلف قدرت در یک نظام بین­الملل پساغربی است. در شرایط گذار نظام ­بین­الملل، رویکرد کلان سیاست خارجی و گزینه­های شراکت راهبردی ایران چه الزاماتی را باید مدنظر داشته باشد؟ به دلیل موقعیت منحصربه فرد ژئواستراتژیک در کانون معادلات محیط پیرامونی، ایران به­طور اساسی از روند بازتوزیع قدرت و ثروت در نظام بین­الملل متاثر شده است. قدرت های نوظهوری همچون ایران که زمانی به دلیل سلطه مادی و گفتمانی یک نظم غربی از معادلات نظام بین الملل به حاشیه رانده شده بودند، اکنون فرصتی بی سابقه به دست آورده اند تا با هم افزایی قدرت با بازیگران تجدیدنظرطلب نظم غالب را به چالش بکشند و خود را در محوریت دستورکارهای سیاست در حال تغییر بین المللی و منطقه­ای قرار دهند. باوجوداین، شراکت راهبردی قدرت های نوظهور در وضعیت گذار نظام بین الملل اغلب محدود به همین وضعیت ناپایدار گذار است و با استقرار نظمی دیگر، بسترهایی که به اتحاد راهبردی آن­ها شکل می دهد متحول می شود و بسترهای جدید ضرورتا سازوکارهای همکاری و شراکت دوران گذار در حوزه های امنیتی -راهبردی را بازتولید نمی کند. در چارچوب چنین فهمی، «تنهایی استراتژیک» را نباید لازمه استقلال استراتژیک یا پیش­شرط آن تلقی کنیم. در شرایط گذار نظام بین­الملل که مشخصه اصلی آن بازتوزیع قدرت، ثروت و بازنویسی قواعد بین­المللی است، تنهایی استراتژیک نه یک مزیت نسبی بلکه یک تهدید بالقوه علیه منافع راهبردی ایران است. «تنوع­بخشی به رویکردهای ژئوپلیتیکی سیاست خارجی»، «چندجانبه گرایی» از طریق «متوازن­سازی روابط با آسیا و اروپا»، «ائتلاف­سازی بر مبنای مسائل نوظهور» و... از الزامات کلیدی نقش­آفرینی فعال و مستقل جمهوری اسلامی ایران در نظام بین­الملل پساغربی است.

کلیدواژه ها:

جهان پساغربی ، شراکت راهبردی ، استقلال استراتژیک ، سیاست خارجی ، ج.ا.ایران