تحلیلی بر توسعه ی کالبدی تبریز و تخریب اراضی کشاورزی و فضاهای سبز شهری

افزایش جمعیت و توسعه و گسترش شهرنشینی، باعث تخریب اراضی زراعی و فضاهای سبز در داخل شهرها و حواشی آنها شده است. این عامل، شهرنشین­ها را به تدریج از طبیعت دور کرده و تراکم بیش از حد جمعیت و دخالت در محیط طبیعی، نیازهای زیست محیطی انسان به فضاهای سبز را بیشتر بروز داده است.  افزایش جمعیت شهری و نتیجتا گسترش و توسعه­ی فضایی شهری نامناسب شهر تبریز به پیرامون آن باعث تخریب اراضی و باغات مناسب اطراف شهری گردیده است که برنامه­ریزی­های نادرست، سیستم مدیریتی نامناسب و نیروی انسانی غیر متخصص در مجموعه مدیریت شهری از عوامل اصلی تخریب این فضاها بوده است. در این پژوهش، اطلاعات اولیه از سازمان­های مختلف، همچون سازمان مسکن و شهرسازی استان، شهرداری­ها و... جمع­آوری و با استفاده از  نقشه کاربری منتج از تصاویر ماهواره­ای و مصوبات کمیسیون ماده ۵ استان، به تجزیه و تحلیل تغییرات کاربری شهری و توسعه کالبدی شهر تبریز پرداخته شده است. در نهایت با استفاده از مدل هلدرن به بررسی رشد بی­قواره شهری پرداخته شد. برای تحلیل میزان تغییرات کاربری اراضی شهری در تبریز، از تصاویر ماهواره­ای TM (۱۹۸۹) و SPOT ۵ (۲۰۰۵) استفاده شده است و نتایج نشانگر آن است که هدایت نادرست توسعه­ی شهری در دوره­ی ۱۶ ساله باعث تخریب بیش از ۱۱۰۰ هکتار از فضای سبز و بیش از ۳۷۰۰ هکتار زمین زراعی شده است. عوامل اصلی این توسعه بی­برنامه، از یکسو، عدم توجه به راهکارها و پیشنهادات طرح­های جامع تبریز در توسعه­ی فضایی شهر تبریز که توسعه­ی شهر در آن طرح­ها به سوی جنوب و شمال­غربی پیشنهاد گردیده بود است. ولی شهر برخلاف این پیش­بینی­ها به طرف شرق و شمال­شرق شهر که زمین­های کشاورزی و باغات در این قسمت از شهر مستقر بوده است، توسعه­یافته و باعث تخریب این زمین­ها گردیده است. از سوی دیگر، سیستم مدیریتی نامناسب شهری و دخالت ارگان­ها و مقامات استانی در توسعه­ی شهری باعث توسعه­ی نامناسب شهری گردیده است بطوری­که بر اساس مصوبات کمیسیون ماده ۵ شهر تبریز در سال­های ۸۵ و ۸۶، بیش از ۵۶ هکتار از کاربری فضای سبز به کاربری­های دیگر تغییر یافته است. همچنین نتایج حاصل از مدل هلدرن نشانگر آنست که ۴۰ درصد رشد فیزیکی شهر مربوط به افزایش جمعیت شهر و ۶۰ درصد آن مربوط به رشد افقی و اسپرال شهر تبریز بوده است

کلیدواژه ها:

فضای سبز شهری ، تصاویر ماهواره ای ، توسعه ی شهرنشینی ، تخریب منابع زیست محیطی