مدل سازی اثر الگوی مصرف بر سرانه آب شهری با استفاده از رویکرد سیستمی (مطالعه موردی: شهر بیرجند)

امروزه با توجه به کمبود منابع آب و رشد روزافزون جمعیت و تقاضای آب، مدیریت این منابع امری ضروری تلقی می گردد. یکی از راه های مدیریتی برای مقابله با بحران کم آبی و حفظ منابع آبی موجود، مدیریت تقاضا و مصرف آب در بخش شهری می باشد. این مطالعه با هدف تعیین نقش الگوی مصرف بر کمیت منبع آب شهر بیرجند در استان خراسان جنوبی انجام گردید. در این مطالعه با در نظر گرفتن پارامترهای موثر بر تقاضای آب مانند جمعیت، درجه حرارت، بارندگی، روزهای تعطیل، قیمت آب، قطعات کاهنده مصرف و زمان استحمام و همچنین با استفاده از نگرش سیستمی و نرم افزار VENSIM، به بررسی اثر این پارامترها بر مصرف آب شهری و اثر آن ها بر منبع آب زیرزمینی شهر بیرجند تحت سناریوهایی با شرایط دمایی متفاوت ترسالی، خشکسالی و نرمال و نیز نرخ رشد موجود منطقه و نرخ رشد پیش ­بینی­ شده به ­ترتیب معادل ۱۲/۲ و ۵/۱ درصد و همچنین تعریف سیاست هایی براساس پارامترهای موثر بر تقاضا برای حفظ و صیانت از منبع تامین کننده آب این شهر پرداخته شد. نتایج نشان می دهد که با ادامه شرایط موجود در منطقه و بدون تغییر در الگوی مصرف آب شهری در شهر بیرجند، سرانه آب مصرفی شهروندان روند روبه­ رشدی خواهد داشت و همین امر سبب برداشت مقدار قابل توجهی از آبخوان می گردد به­ طوری که پیش بینی می شود که این شهر در سال ۱۴۲۰ نسبت به سال ۱۳۹۲ در شش سناریوی تعریف شده به ­ترتیب به­ میزان ۸۵/۲۳۱، ۳۳/۲۳۳، ۳۳/۲۳۳، ۲۷/۲۲۰، ۲۶/۲۳۹ و ۲۵/۲۳۹ میلیون مترمکعب با کسری مخزن مواجه گردد. بنابراین لازم است که با اتخاذ سیاست های مختلف در دو بخش دولت و مصرف کننده و اعمال روش های مدیریتی صحیح و کارآمد، کاهش سالانه آب زیرزمینی این شهر را به حداقل ممکن رساند.

کلیدواژه ها:

مدیریت تقاضا ، نگرش سیستمی ، نرم افزار VENSIM ، آب های زیرزمینی