اثر محیط و ژنتیک بر عملکرد و اندازه بذر سینگل کراس های چغندرقند (Beta vulgaris L.)

در این تحقیق اثر خصوصیات ژنتیکی (پایه مادری) و عوامل محیطی بر عملکرد و اندازه استاندارد بذر ۱۰ سینگل­کراس چغندرقند در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال ۱۳۹۳ در شهرستان های اردبیل، فیروزکوه و کرج مورد بررسی قرار گرفتند. سینگل­کراس­ها از تلاقی ده پایه مادری نرعقیم و یک پایه پدری تهیه شده بودند. به منظور بررسی ارتباط بین خصوصیات بذر با عوامل اقلیمی، از روش همبستگی کانونی استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب در مکان نشان داد که برخی از عوامل اقلیمی بر عملکرد و اندازه بذر چغندرقند اثر معنی­داری داشتند. در مناطق سرد اردبیل و فیروزکوه تولید بذر با درصد وزنی بالاتر و اندازه استاندارد (به ترتیب ۹۲۶ و ۷۰۵ کیلوگرم درهکتار؛ معادل۳/۴۵ و ۴/۴۸ درصد از کل عملکرد) نسبت به اقلیم معتدل کرج (با ۷۲۶ کیلوگرم در هکتار؛ معادل ۹/۳۸ درصد از کل عملکرد)، برتری معنی­داری داشت. تفاوت بین پتانسیل پایه­های مادری از نظر تولید بذر با اندازه­ استاندارد نیز معنی­دار بود. نتایج همبستگی کانونی نشان داد که ارتباط معنی­دار و بالایی بین خصوصیات بذر و عوامل اقلیمی وجود داشت. از مجموع واریانس خصوصیات بیوفیزیکی بذر، ۴۸ درصد توسط متغیرهای کانونی اول و دوم عوامل اقلیمی، قابل پیش­بینی بود. تابع متغیر کانونی اول نشان دهنده کاهش عملکرد بذر با اندازه استاندارد و بالاتر از استاندارد، در مقایسه با افزایش عملکرد بذرهای ریز بود. با توجه به وجود ضرایب ساختمانی بزرگ مثبت برای تعداد ساعات آفتابی و دمای کمینه و بیشینه هوا به نظر می رسد که عملکرد بذر با اندازه استاندارد و بالاتر از استاندارد در شرایط اقلیمی کرج که در مقایسه با مناطق اردبیل و فیروزکوه، تعداد ساعات آفتابی بیشتر و کمینه و بیشینه دمای بالاتر و ارتفاع کمتری از سطح دریا دارد، کمتر است.

کلیدواژه ها:

Biophysical seed characteristics ، Canonical correlation analysis ، Environmental parameters ، Seed size and Sugar beet ، اندازه بذر ، چغندرقند ، خصوصیات بیوفیزیکی بذر ، عوامل اقلیمی و همبستگی کانونی.