اثر تنش خشکی و کود نیتروژن بر عملکرد دانه وکارایی زراعی مصرف نیتروژن گندم (Triticum aestivum L.) رقم سیروان در شرایط استان فارس

در این پژوهش اثر سطوح کود نیتروژن (صفر، ۷۵، ۱۵۰، ۲۲۵، ۳۰۰ و ۳۷۵ کیلوگرم در هکتار) و آبیاری [آبیاری مطلوب (بدون تنش)، قطع آبیاری در مراحل ظهور سنبله و پر شدن دانه و شرایط دیم] بر عملکرد دانه و صفات زراعی گندم رقم سیروان در سال های زراعی ۹۳-۱۳۹۲ و ۹۴-۱۳۹۳ در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که کارایی زراعی مصرف نیتروژن، بهره­وری آب، عملکرد و اجزای عملکرد در شرایط دیم کاهش و میزان پروتئین دانه افزایش داشت. عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در شرایط دیم به میزان ۶۷ و ۵۸ درصد در سال اول و ۷۵ و ۶۵ درصد در سال دوم کمتر از تیمار آبیاری مطلوب بود. حداکثر مقدار عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک به­ترتیب از تیمارهای ۱۵۰ و ۲۲۵ کیلوگرم نیتروژن در هکتار در شرایط بدون تنش بدست آمدند. این مقادیر برای سال اول به­ترتیب ۵۶۸۱ و ۱۱۹۵۰ کیلوگرم در هکتار و برای سال دوم ۴۵۴۵ و ۱۰۱۵۸ کیلوگرم در هکتار بود. قطع آبیاری در مراحل ظهور سنبله و پر شدن دانه با کاهش وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک و افزایش میزان پروتئین دانه در هر دو سال همراه بود. مصرف نیتروژن تا حد بهینه (۱۵۰ کیلوگرم در هکتار) در هر دو سال تاثیر مثبتی بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و بهره­وری آب داشت، ولی این اثر در شرایط آبیاری مطلوب و تنش متفاوت بود، به­طوری­که با افزایش شدت تنش، از تاثیر مثبت نیتروژن کاسته شد. حداکثر مقدار بهره­وری آب از تیمار ۱۵۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار در تیمار قطع آبیاری در زمان ظهور سنبله (به ترتیب ۸۱۵ و ۶۷۲ کیلوگرم در مترمکعب در سال اول و سال دوم) بدست آمد. کارایی زراعی مصرف نیتروژن در اثر افزایش مصرف نیتروژن، کاهش یافت و در تیمار ۳۷۵ کیلوگرم در هکتار به کمترین مقدار خود رسید. تیمار ۷۵ کیلوگرم نیتروژن در هکتار در تیمار قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه دارای بیشترین کارایی زراعی مصرف نیتروژن در هر دو سال آزمایش بود (به ترتیب ۵/۲۰ و ۱۹ کیلوگرم در کیلوگرم در سال اول و سال دوم). در مجموع در شرایط آبیاری مطلوب مقادیر ۴/۲۱۱ و ۳/۱۹۵ کیلوگرم نیتروژن در هکتار (به ترتیب برای سال اول و سال دوم) و در شرایط دیم مقادیر ۱/۱۴۴ و ۵/۱۳۸ کیلوگرم نیتروژن در هکتار (به ترتیب برای سال اول و سال دوم) به عنوان مقادیر بهینه نیتروژن برای گندم رقم سیروان در منطقه اجرای آزمایش تعیین شد.

کلیدواژه ها:

Agronomic nitrogen use efficiency ، rainfed ، yield ، yield components ، water productivity. ، بهره وری آب ، عملکرد دانه ، کارایی زراعی مصرف نیتروژن و گندم.