طبقه بندی خط در سکه های آل بویه، ضرب شیراز

طبقه­بندی خط در سکه­های آل بویه، ضرب شیراز سمیه خزاعی­مسک[۱]،  مهدی کاظم­پور[۲]، مهدی صحراگرد[۳]، محمدخزایی[۴] چکیده سکه­ها از مهم­ترین آثار به دست آمده از دوره آل­بویه (۳۲۰۴۴۸ ه.ق) هستند. سکه­ها علاوه بر ارائه اطلاعات تاریخی همانند محل و سال ضرب و نام پادشاه به­ سبب دارا بودن کتیبه، معرف بخشی از خطوط روزگار خود هستند که با مطالعه­ و دقت­نظر در آنها می­توان به فرم­های نوشتاری آن دوره پی­برد.به علت جایگاه ویژه آل­بویه در شکل­گیری و تحول کتیبه­نگاری در قرون چهارم و پنجم هجری قمری، شناسایی فرم نوشتارسکه­ها این دوره، امری ضروری و مهم و راهگشای شناسایی خطوط این دوره است. شیراز یکی از مهم­ترین شهرهای دوره آل­بویه است که ضرابخانه داشت. هدف این پژوهش بررسی خط در سکه­های ضرب شیراز و طبقه­بندی فرم نوشتار کتیبه­های این سکه­هاست. این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی در پی پاسخ به دو پرسش­ است؛ در طبقه­بندی سکه­ها به چه ویژگی­های ساختار بصری حروف می­بایست توجه کرد؟ مهم­ترین ویژگی­های ساختاری سکه­های ضرب شیراز کدامند؟ از نتایج این پژوهش شناسایی چهار طبقه اصلی نوشتار در سکه­ها است. در گروه اول سکه­های آل­بویه حروف کشیده و در گروه دوم حروف همراه با فرم­های تزئینی است که نمونه­های مشابه آن در دیگر ضرابخانه­های آل­بویه نیز مشاهده شد. در گروه سوم، حروف با الف­های کشیده و فشردگی حروف روی خط کرسی همراه است. این گروه را می­توان گروه اختصاصی ضرابخانه شیراز معرفی کرد. گروه چهارم شامل خطوط ثلث و نسخ کهن است. واژه­های کلیدی: سکه، ضرابخانه شیراز، آل­بویه، طبقه­بندی، خط   [۱]. دانشجوی دکتری هنرهای اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران، مسئول مکاتبات [e-mail] [۲]. استادیار گروه باستان­شناسی، دانشکده حفاظت آثار فرهنگی (کاربردی)، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران (نویسنده مسئول)  [e-mail] [۳]. استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، ایران [e-mail] [۴]. استاد گروه گرافیک، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران  [e-mail] تاریخ دریافت : ۱۳/۱/۱۴۰۱-تاریخ تایید: ۱۰/۳/۱۴۰۱

کلیدواژه ها:

Coin ، Shiraz Mint - Buyid dynasty - Classification - Manuscript ، سکه ، ضرابخانه شیراز-آل بویه- طبقه بندی- خط