تاثیر سناریو های مدیریتی و اقلیمی در تغییرات سطح آب زیرزمینی (مطالعه موردی مدلسازی عددی در آبخوان دشت سلماس)

در دهه های اخیر، عوامل متعددی مانند افزایش جمعیت، محدودیت منابع آب های سطحی به دلیل کاهش بارندگی و برداشت بیش از اندازه از آبخوان ها، باعث افت شدید سطح آب زیرزمینی در بسیاری از دشت های ایران از جمله دشت سلماس واقع در استان آذربایجان غربی شده است. در این مطالعه، مدل عددی آبخوان دشت سلماس با استفاده از مدل MODFLOW در محیط نرم افزار GMS در دو حالت جریان ماندگار (شهریورماه سال آبی ۹۵-۹۴) و جریان غیر ماندگار (از مهرماه تا مردادماه سال آبی ۹۶-۹۵) تهیه گردید. پارامترهای ورودی مدل به ازای مقادیر اندازهگیری شده تراز آب زیرزمینی در موقعیت چاه های مشاهده ای واسنجی و در بازه زمانی شهریورماه سال آبی ۹۶-۹۵ تا مردادماه سال آبی ۹۷-۹۶ صحت سنجی گردید. درنهایت، سطح آب زیرزمینی با اعمال ۶ سناریو شامل کاهش ۱۰ تا ۳۰ درصدی پمپاژ چاه ها و افزایش ۵ تا ۱۵ درصدی میزان بارندگی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج سناریوهای مورد مطالعه نشان داد که کاهش نرخ پمپاژ چاه ها، شرایط منابع آب زیرزمینی را به طور معنی دار بهبود می د هد، به طوریکه با کاهش نرخ پمپاژ چاه ها به میزان ۳۰%، ضمن جبران کمبود مخزن آبخوان، حجم آب زیرزمینی به میزان ۶۶/۱۳ میلیون مترمکعب افزایش خواهد یافت. این در حالی است که افزایش ۱۵ درصدی در میزان بارش سالانه، تنها ۵/۰ میلیون مترمکعب موجب بهبود وضعیت آبخوان خواهدشد. کاهش میزان نرخ تخلیه توسط چاه های بهره برداری، موجب کاهش میزان جریان آب زیرزمینی ورودی به محدوده آبخوان از ۹۸/۴۱ میلیون مترمکعب در شرایط واسنجی مدل به ۷/۳۸ میلیون مترمکعب در شرایط کاهش ۳۰ درصدی نرخ تخلیه چاه ها گردید. با این حال، افزایش میزان بارندگی، موجب تغییرات قابل توجهی در میزان جریان های ورودی و خروجی آب زیرزمینی نگردید. همچنین، نتایج بیانگر این است که سناریوهای مدیریتی مانند جلوگیری از اضافه برداشت چاههای مجاز و انسداد چاه های غیرمجاز نسبت به سناریوهای اقلیمی محتمل اثرات قابل توجه تری بر بهبود وضعیت منابع آب زیرزمینی دارد.

کلیدواژه ها:

بهبود منابع آب زیرزمینی ، جریان غیرماندگار ، جریان ماندگار ، مدیریت پایدار ، GMS