بررسی تاثیر صنایع موجود و در دست احداث شهر اراک بر کیفیت هوای شهر با استفاده از مدل ADMS

سابقه و هدف: اراک یکی از هشت کلان شهرآلوده ایران به ­حساب می آید که آلودگی آن به­ طور عمده تحت تاثیر فعالیت صنایع مختلف مستقر در شهر یا حومه آن می باشد. با استفاده از مدلسازی آلودگی هوا می توان اثر انتشار ذرات معلق و گازهای ناشی از فعالیت های صنایع مختلف را بر محیط زیست منطقه برآورد نمود. این تحقیق سعی در بررسی تاثیر صنایع موجود و در دست احداث شهر اراک بر کیفیت هوای این شهر با استفاده از مدل ADMS به ­عنوان مدل پرکاربرد و مورد وثوق سازمان حفاظت محیط زیست دارد.مواد و روش ها: با توجه به اینکه در شهر اراک منابع کانونی از منابع اصلی آلودگی هوا می باشند، برای مدلسازی آلودگی هوای این شهر از مدل ADMS-۵.۲ استفاده و ۱۷ صنعت بزرگ (شامل ۹۸ دودکش) واقع در محدوده شهر به­ عنوان نقاط آلاینده در نظر گرفته شدند. افزون بر اطلاعات انتشار، اطلاعات هندسی دودکش شامل ارتفاع و قطر دهانه آن و درجه حرارت هوای خروجی نیز وارد مدل شد. به ­منظور صحت­ سنجی نتایج به­ دست آمده از مدل­سازی، نتایج اندازه گیری­ های ایستگاه های محیطی با مقادیر برآورد شده از مدل­سازی با استفاده از ضریب همبستگی خطی پیرسون مورد مقایسه قرار گرفت.نتایج و بحث: نتایج به ­دست آمده گویای آن بود که غلظت گازهایCO، SO۲ و NO۲ در همه ایستگاه ­ها در حد مجاز استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست است. پراکنش ذرات معلق (خطوط هم مقدار) در شهر اراک به سمت غرب و جنوب غربی تا شعاع ۳ کیلومتری در جهت باد غالب و نیمه غالب و در محدوده شازند به سمت غرب تا شعاع ۱ کیلومتری در جهت باد غالب و به سمت جنوب غرب تا ۵ کیلومتری در جهت باد نیمه غالب صورت گرفته است. سپس به غلظت زمینه منطقه یعنی ۱/۱۹ میکروگرم رسیده است. تجمع خطوط هم مقدار گاز SO۲ در کانون آلودگی شازند تا شعاع ۷ کیلومتری در جهت غرب و تا شعاع ۱۰ کیلومتری در جهت جنوب غرب مشاهده می شود. تجمع خطوط هم مقدار گاز NO۲ مشابه گاز SO۲ می باشد. شعاع تاثیر گاز CO از اراک به سمت شازند کشیده شده است. تجمع خطوط هم مقدار گاز CO در اراک تا شعاع ۵ کیلومتری در جهت غرب و و جنوب غرب صورت گرفته است. تجمع خطوط هم مقدار گاز H۲S در شازند تا شعاع ۵ کیلومتری در جهت غرب و جنوب شرق و غربی می باشد. به­ طور کلی بخشی از اختلاف بین نتایج نمونهبرداری و مدلسازی نشان دهنده وجود منابع آلاینده­ای است که در مدل دیده نشده و خارج از منابع آلاینده کارخانه ها است. در بیشتر ایستگاه ها نتایج مدلسازی و اندازه گیری گاز SO۲ اختلاف زیادی نداشت و ضریب همبستگی داده­ ها بالاست که بیانگر دقت محاسبات و نقش پررنگ صنایع در نظر گرفته شده بر غلظت این آلاینده گازی است. همچنین، در بیشتر ایستگاه ها نتایج اندازه گیری محیطی گاز NO۲ نسبت به مدلسازی کمتر بود که نشان می داد صنایع، سهم بیشتری در انتشار این گاز در آن نقاط داشته است. احتمالا به ­دلیل در نظر گرفتن صنایع در دست احداث، انتشار این آلاینده بیشتر از مقدار موجود تخمین زده شده است. غلظت اندازه گیری محیطی گاز CO در همه ایستگاه ها بیشتر از نتایج مدلسازی است. صنایع، سهم کمی در بار آلودگی این آلاینده دارند و در منطقه ­های شهری غلظت گاز مونوکسیدکربن به منابع متحرک و بار ترافیکی وابسته است.نتیجه گیری: در مجموع، منحنی میزان های آلایندگی شهر نشان داد که کانون آلایندگی در جنوب شرقی اراک و در مجموعه پالایشگاه، پتروشیمی و نیروگاه حرارتی قرار گرفته است. با توجه به اورلی کانتور پراکنش گاز و ذرات، تعدادی از نقاط که در تمام کانتورها در نزدیکترین فاصله به کانون آلودگی بوده است، به ­عنوان نقاط حساس و دو نقطه به­ عنوان ایستگاه شاهد و ۴ نقطه نیز به ­عنوان ایستگاه های در معرض آلودگی در هر دوره پیشنهاد شد.

کلیدواژه ها:

پایش ، اراک ، مدلسازی ، کیفیت هوا