مبتداسازی ضمیرگذار موضوع (مفعول مستقیم) در زبان فارسی؛ مطالعه ای براساس نظریه بهینگی

بررسی زبان فارسی در چارچوبهای زایشی و نقشگرا و نیز شناختی فراوان صورت گرفته است. این درحالی است که این رویکردها در تبیین تغییرات ساختی و ایجاد ساختهای نشاندار ازقبیل مبتداسازی به مشکل خوردهاند. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ساخت مبتداسازی ضمیرگذار در چارچوب نظریه بهینگی است. پژوهش پیش رو مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی است و پیکره مورد بررسی ما گونه گفتاری زبان فارسی را شامل خواهد شد. مقاله حاضر میکوشد نشان دهد که در ایجاد ساخت مبتداسازی ضمیرگذار در زبان فارسی محدودیتهایی اعمال میشوند که ترتیب مرتبهبندی آنها صورت یا صورتهای بهینه را مشخص میسازد. در سازماندهی چنین محدودیتهایی از عناصر سازندهای به نام مشخصهها و واحدهای مفهومی استفاده میشود که ویژگی مقولههای دستوری از قبیل موضوع یا مقولههای گفتمان نقشی ازقبیل مبتدا هستند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که با کاربرد محدودیتهای تقدم، مجاورت و وفاداری از یک سو و مشخصهها یا واحدهای مفهومی از سوی دیگر، در تجزیه و تحلیل نمونههای زبان فارسی میتوان به نتایج مطلوبتری در تبیین چنین ساختهایی رسید. به بیان دیگر، ثابت شده است که ترازمندی نحو ابتدا، میتواند انگارهسازی ساخت مبتداسازی ضمیرگذار فارسی را به نحو مطلوب به دست دهد و جایگزینی برای چارچوبهای نحوی باشد که براساس ساخت سلسله مراتبی عمل میکنند. همچنین، نتایج پژوهش حاکی از آن است که مشخصههای [موضوع]، [نو بودن]، [دربارگی] و [تقابل] در ایجاد ساخت مبتداسازی ضمیرگذار موضوع در زبان فارسی نقش مهمی ایفا میکنند. علاوهبراین، تخطی از محدودیتهای مربوط به فاعل و مبتدا به بهینه نبودن ساخت مبتداسازی ضمیرگذار منجر میشود.  

کلیدواژه ها:

Optimality theory ، Alignment Syntax ، Left dislocation ، Persian ، نظریه بهینگی ، نحو ترازمند ، مبتداسازی ضمیرگذار ، فارسی.