استعاره مفهومی و سرنوشت چهار رباعی منسوب به خیام

استعاره ی مفهومی (Conceptual metaphor) پنجره ای برای شناخت نظام فکری نویسنده است. بر اساس این نظریه تمرکز یک نگاشت (mapping) استعاری در ذهن، موجب گسترش ذهنیت فرد، آفرینش استعاره های مشابه و در نهایت اصالت سبک فردی می شود. از سوی دیگر در انتساب بسیاری از رباعیات به خیام، هم چنان ابهام وجود دارد. نگارندگان این پژوهش برآنند تا از این نظریه در شناخت اصالت رباعیاتی که محمدعلی فروغی و قاسم غنی در کتاب رباعیات خیام، آن ها را سروده ی خیام دانسته اند، استفاده کنند. نتایج حاصل از پژوهش گویای آن است که در مجموع ۱۷۸ رباعی این کتاب، ۱۵ نگاشت استعاری بنیادین دیده می شود. مقایسه ی استعاره های مفهومی در ۶۶ رباعی اصیل و ۱۱۲ رباعی منسوب به خیام نشان می دهد که ۶ نگاشت استعاری سفر، راز، محفظه، فرصت، دگرگونی و ساختار، در هر دو گروه رباعیات، بالاترین بسامد را داراست و می توان رباعیاتی را که دارای استعاره های مفهومی مرتبط با این نگاشت ها هستند، به مرز اصالت نزدیک تر دانست. ۴ رباعی نیز از ۱۱۲ رباعی منسوب، در هیچ یک از زیر شاخه های این ۱۵ نگاشت قرار نمی گیرند و انتساب آن ها به خیام درست به نظر نمی رسد. مقایسه ی مضمون این ۴ رباعی با نظام فکری خیام و نیز جست وجوی آن ها در دیگر منابع مربوط به خیام این نظر را تایید می کند.

کلیدواژه ها:

استعاره ی مفهومی ، رباعیات اصیل ، رباعیات خیام ، رباعیات منسوب ، نگاشت