بررسی نقش و جایگاه دانش اجتماعی مسلمین در کنترل آسیب های اجتماعی (با تاکید بر رویکرد خطابی)

دانش اجتماعی مسلمین که از زوایای گوناگون به ژرفانگری در مسائل اجتماعی پرداخته است، با کنترل شایسته ی آسیب های اجتماعی در سده های میانی، نقش مهمی در فراز تمدنی جامعه ی مسلمان داشته است. از میان رویکردهای گوناگون دانش اجتماعی مسلمین، رویکرد خطابی بیشترین اثرگذاری را بر اندیشه و رفتار مردمان داشته و عمومی ترین وجه از دانش اجتماعی مسلمین بوده است. متون رویکرد خطابی به دلیل توجه ویژه به آداب و رسوم و بسیاری از روابط میان فردی و اجتماعی، ترکیبی متوازن و متناسب با شرایط و اقتضائات زمانه ی خویش ارائه کرده و به افراد، نگرشی سازنده در برابر موقعیت های زندگی می بخشیدند. کامیابی دانش اجتماعی مسلمین در بروز رفتارهای بهنجار از سوی شهروندان، این پرسش را ایجاد می کند که آیا بازخوانی و روزآمد کردن الگوهای اثرگذار رویکرد خطابی بر جامعه و فرهنگ، در این روزگار نیز می تواند جامعه ی مسلمان را در کنترل آسیب های اجتماعی یاری کند؟ این پژوهش با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کیفی جهت دار، دیدگاه ها و نظریه های اندیشمندان مسلمان را در رویکرد خطابی، بازآفرینی کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که آثار اندیشمندان مسلمان در رویکرد خطابی با تکیه بر ویژگی هایی مانند اخلاق گرایی، آگاهی بخشی، بهره گیری از روش اقناعی و همچنین گستردگی و گوناگونی مخاطب، چهار محور اصلی را در کنترل بهینه آسیب های اجتماعی مورد توجه قرار داده اند: واقع نگری در رویارویی با آسیب های اجتماعی؛ ترسیم چشم انداز قابل دستیابی از جامعه ی مطلوب؛ بهبود جامعه پذیری و نهادینه سازی شبکه ی اجتماعی؛ برجسته سازی بن مایه های اصیل فرهنگی در سبک زندگی.

کلیدواژه ها:

آسیب های اجتماعی ، دانش اجتماعی مسلمین ، رویکرد خطابی ، سبک زندگی ، اندرزنامه ها