آس بادهای مناطق کویری ایران و پل- آسیاب های آبی شهر دزفول مصادیق معماری پایدار در معماری فراموش شده ایرانی

عدم توجه به بنیادهای پایداری معماری سنتی ایران و عوامل گوناگون موثر بر آن ، منجر به تخریب و ناپایداری بخش های وسیعی ازبناهای از یاد رفته سنتی شده است. اگرچه همه عناصر اربعه فلسفی و آیینی (آب ، هوا ، نور و خا ک)دارای ک اربرد عا لی زیس ت محیطی در مدنیت و معماری ایران قدیم بوده است، انرژی های آئرودینامیک و هیدرولیکحاصل از باد و آب ، عمده ت رین و رای ج ترین نوع کاربرد انرژیهای بیزیان در معماری سنتی ایران است که در آس بادها و آسیاب های آبی به خوبی به کار گرفته شده ان د. نوع مصالح ، فنون ساختمانی و عناصر سازه ای که در رابطه با پایداری اینگونه بناها به کار رفته است به طور هوشمندانه و طبیعی در مقایسه با مصالح و مواد کنونی دارای ظرفیت بالای پایداری محیطی و استعداد متعادل سازی فضای مصنوع با محیط پیرامون ، زیبای ، عدم تخریب محیط و حفظ کیفیت زیست خود بوده است. آسبادها متاثر از باد معروف 120 روزه سرزمین سیستان از قدیمی ترین نمونه های استفاده از نیروی طبیعت در خدمت انسان هستند که در ایران دوهزار و هشتصد سال قدمت دارن د. قدم ت تاسیسات پیچیده ای همچون آسیاب های آبی را حدوداً هزار و هفتصد سال تخمین می زنند. آنها را در نقاط محدودی در ایران می توان دید ، زیرا که چرخش این آسیاب ها مستلزم وجود جریان آب قوی و مداوم و طولانی است و خوشبختانه رود دز این شرایط را دارا است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای، به همراه مطالعات میدانی بوده است؛ پس از شناخت قدمت و تاریخچه آسبادها و آسیاب ها و نقل قول های جهانگردان ، کتب علمی به جای مانده از آن زما ن، جایگاه و بعد کارکردی و معماری پایدار آن بررسی می گردد ؛ سپس چنین نتیجه می شود شناخت چنین الگوهایی می تواند به عنوان راهنما در ساختن محیطی مناسب زیست و هماهنگ با نظم موجود، مورد بهره برداری قرار گی رد ، لذا ارزشها ی معماری سنتی و سنت ارزشهای زیست محیطی معماری سنتی ایران واجد قابلیت های بسیار فراوان در شیوههای گوناگون استفاده بهینه از انرژی و بهره برداری اکولوژیک از انواع انرژیها و خصوصا کاربرد انرژیهای پایدار و بی زیان است. از این رو نمونه آسبادها و آسیاب های آبی بازمانده مورد بررسی قرار گرفته و معماری آنها شناسایی شده است. حفظ این آثار ارزشمند می تواند به عنوان یکی از کانون های جذب گردشگران بوده و نشانه ای از توسعه فرهنگی ، هنری و تاریخی قومی است که خلاقیت و چگونگی سازشآنها با طبیعت را به معرض نمایش می گذارد

کلیدواژه ها:

معماری پایدار ، معماری سنتی ، آس باد ، آسیاب آبی ، هیدرولوژی ، آئرودینامیک ، آسیاب پره ای ، آسیاب شناور ، پایداری