بررسی وضعیت منابع آب دشت زنجان و ارائه راهکارهایی برای مقابله با خشکسالی منطقه

بر اساس بررسی های انجام شدده بوسیله کارشناسان سازمان ملل ایران قبل از سال 2025 در زمره کشورهای مواجه با کمبود آب قلمداد می شود. لذا با توجه به این موضوع و همچنین وقوع خشکسالها در کشور لزوم برنامه ر یزی و ارائه راهکارهای مناسب برای مقابله با این مشکل را دو چندان می نماید. منطقه مورد مطالعه در شمال غربی ایران و در محدوده َ20 و 36 درجه سانتی گراد تا َ55 . 36 درجه سانتی گراد عرض شمالی و َ10 و 48 درجه سانتی گراد تا َ55 تا 48 درجه سانتی گراد طول شرقی واقع شده و دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است. با توجه به اهمیت آب در منطقه ومشکلاتی که بدلیل وقوع خشکسالی در منطقه بوجود آمده، این مطالعه و تحقیق جهت ارائه یک راهکار مناسب برای تعدیل اثرات نامطلوب خشکسالی و مقابله با آن در منطقه مورد مطالعه به اجرا در امد. بدین منظور در این مطالعه ابتدا با توجه به شرایط اقلیمی منطقه و پراکندگی منابع آب سطحی شامل، رودخانه های فصلی، دائمی و خشکرودها وضعیت منابع آب سطحی و هیدرولوژی آن بررسی و معادله بیلان برای آن حل گردید. در مرحله بعد با توجه به شرایط اقلیمی منطقه، منابع آب سطحی در یک محدوده زمانی خاصی از سال قابل دسترسی است، لذا منابع آب زیر زمینی در این منطقه بمراتب اهمیت بیشتری دارد. از این رو وضعیت آبهای زیر زمینی منطقه با دقت بیشتری مورد بررسی قرار گرفتند و در این راستا اقدام به تعیین مشخصات، پارامترهای هیدرودینامیکی سفره های آب زیر زمینی، نوع سفره و گسترش آن ، وضعیت زمین شناسی و رسوب شناسی آن گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها در این مطالعه از سیستم اطلاعات جغراغیایی (GIS) برنامه (ILWIS 2.1) استفاده شده است. بر اساس تجزیه و تحلیلهای صورت گرفته مشخص گردید که بر اساس دوره آماری 30 ساله بطور متوسط سالانه حدود 238 میلیون متر مکعب رواناب سطحی در منطقه وجود دارد که بدون استفاده و حتی با بر جا گذاشتن ضررهای جانی و مالی از دسترس خارج می شود در صورتیکه با توجه به خشکسالی بوجود آمده در منطقه سطح آبهای زیر زمینی بشدت دچار افت شده است. از طرف دیگر بررسیها نشان داد که سفره ای بوسعت حداقل 50 کیلومتر از نوع آزاد با ضخامت متوسط 103 متر و حجم 1712 میلیون متر مکعب است که از این حجم حدود 650 میلیون متر مکعب خالی از آب است که می توان از طریق انجام پروژه های مختلف تغذیه مصنوعی آن را تقویت نموده و حجم سفره را توسعه داد. بر این اساس در ادامه با در نظر گرفتن شرایط مناسب برای انجام پروژه های تغذیه مصنوعی با استفاده از (GIS) برنامه (ILWIS 2.1) محلهای مناسب برای تغذیه مصنوعی در دشت مورد مطالعه مشخص گردید که می توان در این محلها با توجه به وجود شرایط مناسب اقدام به مهار آبهای سطحی و ذخیره سازی آن در این مخازن زیر زمینی برای مواقع ضروری نمود. لذا به نظر میرسد با توجه به تجزیه و تحلیل های صورت گرفته و نتایج بدست آنده از این مطالعه توسط پروژه های تغذیه مصنوعی در محلهای مناسب و در کنار آن اعمال مدیریت شایسته در بهره بردار از منابع آب منطقه، راهکار مناسبی برای عبور از این بحران خشکسالی میباشد.

کلیدواژه ها:

دشت زنجان (Zanjan Plain) ، منابع آب (Water Resources) ، آب زیر زمینی (Groundwater) ، خشکسالی (Drought)