تعریف زهد، جایگاه و ارکان آن در نگاه معصومان (ع) و متصوفه

زهد از مباحث مهم در تفکر اسلامی و از محوری ترین اصول در نگاه متصوفه است. بسیاری تصوف را همان زهد تکامل یافته می دانند و علت اهتمام صوفیان به زهد را توجه آنها به این حقیقت دانسته اند که بدون بی رغبتی به دنیا، طی کردن مسیر سلوک میسر نخواهد بود. به همین سبب، ارکان زهد از نگاه ایشان عبارت است از: اجتناب از عمل بی علاقه، گفتاری بی طمع، عزت بی ریاست، دنیاگریزی و پرهیز از مال، سخن و خواب و خوراک. زهد در نگاه معصومان (ع) اختلافاتی با نگاه متصوفه دارد؛ اما می توان گفت زهد نزد متصوفه تا حد زیادی نزدیک به حقیقت آن در بیان پیامبر (ص) و اهل بیت ایشان است و بلکه گاه تعریف متصوفه از زهد عینا همان تعریف پیامبر (ص) است. لذا تفاوت هایی وجود دارد، چنان که زهد نزد متصوفه معنای تندتری داشته است، به گونه ای که بعضا منجر به ترک ضروریات زندگی و دشمن داشتن دنیا می شود، حال آنکه در کلام معصومان (ص) توجه به نیازهای زندگی و ضروریات آن آشکار است؛ اما این تفاوت ها آنچنان وسیع و عمیق نبوده است که بتوان زهد متصوفه را جدای از زهد حضرات معصومان (ع) دانست. تحقیق حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی زهد و زهدگرایی را بررسی، و بین دیدگاه معصومان (ع) با متصوفه مقایسه تطبیقی می کند.

کلیدواژه ها:

زهد ، ارکان زهد ، تصوف ، معصومان (ع) ، متصوفه