بررسی عوامل محیطی –کالبدی بر ایجاد حس مکان در محله های سنتی (مطالعه موردی: محله حصیرفروشان بابل)

از شاخصه های اصلی شهرهای ایرانی اسلامی تقسیم شهر به واحدهای کوچکی به نام محله بود. ساختار محلات با تاثیرپذیری از شرایط اقلیمی، اجتماعی و فرهنگی ویژگی های منحصر به فردی داشت که به هویت بخشی فضا منجر میگردید. سازمان فضایی کالبدی محله ها به گونه ای بود که با پیوند بر گذشته و یادآوری تاریخ، فرهنگ و تجارب ذهنی فرد موجب ارتباط و هماهنگی وی با محیط و شکل گیری حس مکان و تقویت تعلق به مکان میگردید . محله ها به عنوان واحد کالبدی و اجتماعی نقش مهمی در اداره امور شهر برعهده داشتند؛ اما در دوران اخیر توسعه شهرنشینی و به کارگیری الگوهای شهرسازی غربی تغییرات چشمگیری را در ساختارفضایی -کالبدی شهرها و ماهیت و عملکرد محله ها به وجود آورده که موجب شکل گیری فضاهایی فاقد هویت شده است. این امر تاثیر منفی در فرایند ادراک افراد نسبت به محیط داشته، موجب بروز معضلی همچون فقدان حس مکان و تعلق به مکان در فضاهای شهری شده است. هدف از این پژوهش، شناسایی شاخص های کالبدی- محیطی موثر بر شکل گیری حس مکان در محله های سنتی به منظور باز آفرینی آنها در زیرساخت های توسعه جدید شهری در جهت ایجاد و ارتقای حس مکان و تعلق شهروندان نسبت به فضاها و محیطهای شهری است. پژوهش حاضر میکوشد به صورت موردی با مطالعه ویژگی های کالبدیفضایی-۵ محله تاریخی حصیرفروشان بابل عوامل موثر بر ایجاد حس مکان در این محله را با محوریت ابعاد محیطی- کالبدی بررسی نماید. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و داده ها بر اساس مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی گردآوری شدهاند. نتایج بیانگر آن است که در محله حصیرفروشان، مولفه های محیطی -کالبدی در قالب ویژگی هایی چون مقیاس انسانی، تنوع بصری، محصوریت، تناسب بصری، رنگ، بافت، تزیینات، بو و صدا با ایجاد معانی و هویت بخشی به محیط بیشترین تاثیر را در دریافت های ادراکی و احساسی افراد گذارده، موجب شکل گیری تصویر ذهنی واضح و تقویت حس مکان می شوند.

کلیدواژه ها:

هویت ، حس مکان ، محیط کالبدی ، محله حصیرفروشان.