ارزیابی خطر و ریسک بیابان زایی منطقه ی سبزوار با استفاده از مدل MICD

بیابان زایی خطری جدی برای بسیاری از کشورهای جهان و به ویژه کشورهای در حال توسعه مانند ایران است. مناسب ترین روش برای تعیین شدت خطر بیابان زایی استفاده از مدل های تجربی است. در این تحقیق برای منطقه ی سبزوار خطر بیابان زایی با مدل ایرانی MICD ارزیابی شد و ریسک بیابان زایی تعیین گردید. برای این منظور، ابتدا نقشه ی واحدهای کاری (رخساره های ژئومورفولوژی) با استفاده از نقشه های شیب، زمین شناسی، پوشش گیاهی، کاربری، تصاویر رقومی ماهواره ای لندست ۵، در چهار واحد، ۱۰ تیپ و ۹۶ رخساره ی ژئومورفولوژی تهیه گردید. پس از ارزش دهی به شاخص های بیابان زایی مدل در واحدهای کاری، نقشه ی خطر تهیه گردید. برای تعیین ریسک بیابان زایی، ابتدا عناصر در معرض خطر شناسایی و رتبه بندی شدند. پس از تعیین درجه ی آسیب پذیری آن ها نقشه ی آسیب پذیری تهیه شد. نقشه ی ریسک با ترکیب نقشه های شدت خطر، فراوانی و درجه ی آسیب پذیری عناصر بر اساس معادله ی ریسک تهیه شد. نتایج نشان داد که در کاربری مرتعی شاخص های «تداوم وزش باد بیش از ۶ متر بر ثانیه به منزله ی سرعت آستانه» و «تراکم پوشش گیاهی موثر در خاک»؛ در اراضی بدون کاربری، «تداوم وزش باد بیش از سرعت آستانه» و «آثار انباشت خاک» و در کاربری کشاورزی، «مدیریت بقایای گیاهی» و «وضعیت بادشکن در اطراف مزارع» شاخص های موثر در بیابان زایی بودند. نقشه ی بیابان زایی در چهار رتبه ی کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد به دست آمد که بیشترین سطح منطقه را رتبه ی متوسط (۴۵/۴۶ درصد) به خود اختصاص داد. بیشترین و کمترین عناصر به ترتیب در رتبه ی زیاد و خیلی کم آسیب پذیری قرار گرفتند. نقشه ی ریسک بیابان زایی در پنج رتبه به دست آمد که بیشترین سطح منطقه را رتبه ی زیاد (۷۷/۴۶ درصد) و کمترین سطح منطقه را رتبه ی خیلی کم (۱۶/۹ درصد) به خود اختصاص داد. نقشه ی ریسک بیابان زایی و شاخص های موثر در بیابان زایی منطقه، به منزله ی ابزاری مناسب و کارآمد، نقشه ی راه برای مدیریت بحران بیابان زایی است. با توجه به این امر اولویت بندی برنامه ی مدیریت بحران و همچنین نوع برنامه ها تعیین خواهد شد.

کلیدواژه ها:

شدت خطر بیابا ‎ ن زایی ، مدل MICD ، عناصر خطر ، آسیب پذیری ، ریسک ، منطقه ی سبزوار