بررسی توانایی عناصر نادر خاکی در تفکیک رسوبات واحدهای سنگی برای استفاده در مطالعات منشاءیابی، مطالعه موردی: حوزه آبخیز چنداب

با توجه به عدم امکان استفاده قطعی از یک یا چند ویژگی به عنوان منشاءیاب در مطالعات منشاءیابی، انتخاب آن با توجه به نوع و ویژگی­ های منابع تولید رسوب صورت می­گیرد. بدین ترتیب باید منشاءیاب ­های مختلف برای تعیین منابع تولید رسوب، در طرح­ های تحقیقاتی مورد ارزیابی قرار گرفته و برای مناطق مشابه توصیه شوند. در این پژوهش، کارایی عناصر نادر خاکی برای تفکیک رسوبات واحدهای سنگی مورد ارزیابی قرار گرفته اند. بر همین اساس، ۶۹ نمونه از بخش سطحی و آبکندهای فعال ۱۰ واحد سنگ­ شناسی حوزه آبخیز چنداب اخذ و مقدار عناصر نادر خاکی آن به روش فعال سازی نوترون اندازه ­گیری شد. در ادامه، با بررسی فرضیات روش تحلیل تشخیص (تبعیت توزیع عناصر از تابع توزیع نرمال، برابری ماتریس کواریانس ­ها و هم­ خطی چندگانه) و در نظر گرفتن برخی ملاحظات، تحلیل تابع تشخیص صورت گرفت. بر این اساس، واحدهای سنگی حوضه در پنج گروه طبقه ­بندی شده و عناصر نادر خاکی Yb، Sc، Sm، Th و Eu به­ عنوان عناصر منشاءیاب انتخاب شدند. با توجه به روش F یک متغیره ضرایب ساختاری توابع تشخیص، عناصر منتخب در سطح اعتماد ۹۵ درصد قادر به تفکیک رسوبات گروه ­های سنگ شناسی از یکدیگر هستند. در این میان، عناصر Sm، Eu، Yb و Sc قدرت تفکیک تقریبا یکسان داشته و قابلیت تفکیک عناصر Th نسبت به آن ها کمتر است.

کلیدواژه ها:

روش تحلیل تشخیص ، عناصر منتخب ، عناصر منشاءیاب ، فعال سازی نوترون ، قدرت تفکیک