تبیین شاخص های اصلی زیبایی شناختی محیطی در خلق محیط انسان ساخت با استفاده از نگاه متخصصان

در حوزه مطالعات زیبایی شناختی محیط، رابطه متقابل انسان با موضوعاتی مانند انگیزش، ماندگاری و احساس خوشایندی، ارضای حواس و ادراک، نسبت به محیط بحث میشود لذا توجه به محیط زندگی، بالاخص در شرایط امروز بشر که نیازمند مقوله های زیبایی شناختی است، ضروری به نظر میرسد. مقاله حاضر با هدف فهم و تبیین شاخصهای اصلی زیباییشناختی در طراحی و خلق مکان به روش توصیفی-تحلیلی تهیه شده است. در پژوهش حاضر ، داده ها به دو طریق کتابخانه ای و پیمایشی جمع آوری گشته اند؛ در مرحله اول، محققان به بررسی متون و دیدگاه های اندیشمندان در تبیین قواعد زیبایی شناختی محیطی در محیط انسان-ساخت پرداخته، اصول و شاخصها را استخراج و استنباط کرده و سپس جهت اعتباریابی و امتیازدهی از تکنیک دلفی و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند از جامعه متخصصان شهری، بهره برده است. در مرحله اول پرسشنامه متخصصان، ۴۶ شاخص و در مرحله بعدی ۱۶ شاخص در دو دسته شاخصهای اصلی و شاخصهای زمینه ای به دست داده شد که از نگاه متخصصان امتیازدهی گردید و تحلیل اطلاعات توسط نرم افزارSPSS، بر روی شاخصها صورت پذیرفت که مجموع امتیازات هرشاخص، میزان اهمیت و اولویت شاخصهای زیبایی شناختی محیطی در خلق مکان را مشخص ساخت. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که در شاخصهای اصلی زیبایی شناختی محیطی، شاخص فاعلیت مخاطب، تداوم-پیوستگی، تناسب- هندسه، وحدت در حین کثرت (نظم-بی نظمی)، تنوع-تضاد، تقارن-تعادل، به ترتیب بالاترین و شاخصهای الگوپذیری، مرکزیت، سلسله مراتب، مرز (حدود و صغور)- عرصه و قلمرو در رده های بعدی جای دارند. در میان شاخصهای زمینه ای نیز، شاخص معنا و نماد بالاترین امتیاز را از نگاه متخصصان به خود اختصاص داد و سپس شاخصهای توان ارتباط محیطی–انسان (بوم گرایی)، دینامیک- حرکت (پویایی) و زمینه- فرهنگ با امتیازی یکسان و اکولوژی- پایداری، پایین ترین امتیاز را به خود اختصاص دادند. معماران، برنامه ریزان و طراحان شهری میتوانند با به کارگیری آگاهانه اصول زیبایی شناختی محیطی با توجه به میزان اهمیتشان در تناسب با ماهیت و زمینه محیطهای انسان-ساخت، موجبات تجربیات زیبایی شناختی مثبت و ادراک توامان با لذت کاربران که به عنوان هدف غایی زیبایی شناسی محیطی عنوان میگردد را فراهم آورند.

کلیدواژه ها:

زیبایی شناختی محیطی ، شاخص های زیبایی شناختی محیطی ، تکنیک دلفی.