معرفی دانش بومی آبخیزداری و آبخوانداری در کشور (مطالعه موردی استان هرمزگان)

امروزه توجه به دانش بومی در زمینه آب و خاک، به دلیل کارکرد های مطلوب آن و به ویژه اطمینان از سازگاری بالا و حفظ توازن بوم شناختی و همچنین همراهی و مشارکت مردمی از اهمیت بسزایی برخوردار است. آنچه به گردآوری و تدوین دانش بومی در سال های اخیر اهمیت مضاعف بخشیده است، ضرورت دستیابی به فناوری و دانش مناسبی است که در عین پاسخگویی به نیاز های رو به رشد جوامع، منابع محدود طبیعی را نیز به گونه ای پایدار مورد بهره برداری قرار دهد. رسیدن به این دانش مناسب، تنها از راه تلفیق دانش رسمی و دانش بومی میسر است بنابراین هر اقدامی برای گردآوری دانش بومی آبخیزداری و بهره گیری از این حکمت دیرین و تلفیق آن با علوم نوین در شرایط کنونی امری ضروری است. مردم هرمزگان با توجه به محدودیت های اقلیمی و خشکی محیطی این خطه، از دیرباز اقدامات مختلفی را در زمینه بهره برداری از منابع آب و خاک و استحصال باران، که به صورت سنتی و تجربی توسط خود مردم کسب شده، مورد استفاده قرار می دهند. سامانه های سطوح آبگیر باران، مدیریت و بهره برداری سنتی از سیلاب ها، جداسازی آب شور و شیرین، حفظ خاک، بهره برداری از اراضی شیبدار و زراعت سیلابی مجموعه اقداماتی است که توسط مردم در منطقه خشک هرمزگان، جزایر و کرانه های خلیج فارس و سواحل دریای عمان مورد استفاده قرار می گیرد. این گنجینه شناسایی شده شامل شیوه های سنتی حفاظت و بهره برداری از منابع آب و خاک است که با بررسی اجمالی اهداف و کارکرد ها، جانمایی و مکان یابی، چگونگی طراحی، اجرا و بهره برداری معرفی گردیده اند. در این مقاله به معرفی اجمالی تعدادی از سازه ها و روش های سنتی آبخیزداری به عنوان یکی از الگو های دانش بومی آبخیزداری در استان هرمزگان پرداخته می شود.

کلیدواژه ها:

Keywords: Watershed ، Indigenous knowledge ، Traditional methods ، Hormozgan province ، آبخیزداری ، دانش بومی ، روش های سنتی ، استان هرمزگان