بررسی جامعه شناختی بنای معماری مسجد/ارک علیشاه تبریز بر اساس رویکرد معماری و معنای شهری

رویکرد اقتصاد سیاسی و نظریه ی فرهنگ شهری دو رویکرد مهم و متاخر در جامعه شناسی شهری است که سعی دارد با بررسی نقش گروه های اجتماعی مختلف، بویژه گروه های قدرت و ثروت، و بها دادن به نقش کنشگران، تاریخ و فرهنگ، تحولات شهری را مورد مطالعه قرار دهد. رویکرد معماری و معنای شهر نیز به عنوان یکی از مهمترین رویکردهای موجود در نظریه ی فرهنگ شهری سعی دارد با در نظر گرفتن چنین عواملی، تاثیر جامعه شناسی را حتی در مادی ترین شکل ها از جمله فضاهای کالبدی و معماری مورد مطالعه قرار دهد. بر همین اساس بنای معماری مسجد/ارک علیشاه تبریز به عنوان نماد شهر تبریز و شهر تبریز به دلیل تاریخ آن به عنوان یکی از نمادهای مهم شهری ایران در هفتصد سال گذشته انتخاب شد. این بنا به دلیل تغییر نام، کاربری و معنا و نمادهای گوناگونش در طی تاریخ خود، نمونه ی خوبی برای بررسی یک اثر معماری براساس رویکرد معماری و معنای شهری است. نبود پیشینه و مطالعات این چنینی در ادبیات پژوهشی ایران زمین، ضرورت و اهمیت چنین مطالعه ای را دوچندان کرد. روش پژوهش حاضر از نوع کیفی و کتابخانه ای است. در پژوهش حاضر، بنای مسجد/ارک علیشاه تبریز در طول تاریخ هفتصد ساله اش بر اساس رویکرد معماری و معنای شهر در نظریه ی فرهنگ شهری به معنای تلاش گروه های خاص اجتماعی برای سلطه ی فرهنگی و قدرت سیاسی و اجتماعی این بنا مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر این است که بنای مسجد/ارک علیشاه تبریز آیینه ای از تاریخ پرفرازوفرود اجتماعی ایران زمین در بستر شهری است و مورد بسیار مناسبی برای تحلیل یک اثر معماری براساس رویکرد معماری و معنای شهری در جامعه شناسی شهری است.