بررسی ساختار و عملکرد بندسارها به عنوان سازه های سنتی (منطقه مورد مطالعه: حوزه آبخیز شهید پارسای شهرستان سرایان)

با توجه به کمبود آب در مناطق خشک همواره بشر در پی یافتن راهی برای تامین نیازهای آبی خود بوده است. جمع آوری آب باران و رواناب حاصله از آن راهی برای غلبه بر معضلل کم آبی می باشد. ایرانیان از گذشته دور اقدام به مدیریت بارش و رواناب حاصل از آنها بودهاند. از جمله این اقدامات می توان به احداث انواع قنوات، بندسارها، یخدان و آب انبارها در منطقه مورد مطالعه اشاره نمود. بررسی ها نشان می دهد که هر چند تحقیق در رابطه با تاثیر سیلاب روی خصوصیات خاک در پروژههای اجرا شده پخش سیلاب به اندازه کافی صورت گرفته ولی در خصوص روشهای سنتی مرتبط از جمله بندسارها تحقیقات زیادی صورت نگرفته است. هدف از تحقیق حاضر بررسی ساختار و کارایی بندسارها به عنوان سازه های سنتی ارزشمند جهت بهره برداری از رواناب حاصل از بارش و حفظ آب و خاک و بررسی انواع بندسارهای سنتی موجود در حوزه آبخیز شهید پارسا از نظر محل ساخت، روش آبگیری، روش رسوب گیری و نوع کشت می باشد. این بررسی ها می- تواند نقاط قوت و ضعف این ساختارها را نمایان کند تا منجر به ارائه الگویی مناسب بر پایه محاسبات علمی شود که کارایی آنها را افزایش و هزینه های نگهداری را کاهش دهد. نتایج نشان داد، بندسارها را می توان به دو گروه اصلی شامل بندسارهای کوهستانی و بندسارهای دشتی تقسیم نمود. هر یک از این بندسارها با توجه به نحوه آبگیری به دو گروه داخل آبراهه و خارج آبراهه قابل تقسیم هستند. کار رسوب گیری در بندسارها به طور معمول در مخزن اصلی بند انجام می گیرد. در نوع پیشرفته بندسار، کانال رسوب گیر برای این منظور احداث شده است. منطقه کشت در اکثر موارد همان مخزن اصلی ذخیره اب و رسوب است که پس از خشک شدن تحت کشت قرار میگیرند، از مهمترین نکات فنی بندسارهای از نوع آبگیری خارج آبراهه، توانایی کنترل و تنظیم جریان ورودی به بندسار از طریق تنظیم دهانه کانال آبگیری است.

کلیدواژه ها:

بندسار ، مناطق کوهستانی و دشتی ، رواناب ، سیلاب. رسوب ، سرایان