تحلیل عوامل پیش برنده تجهیز اراضی زراعی به سیستم های آبیاری بارانی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان روانسر)

با توجه به مصرف بیش از ۹۰ درصد منابع آبی کشور در بخش کشاورزی، مدیریت منابع آب در این بخش، از جایگاه و اهمیت ویژه­ای برخوردار است و برنامه­ریزان و سیاست­گذاران کشور را بر آن داشته تا با به کارگیری ابزار و فن­آوری­های مختلف، میزان آب مصرفی در این بخش را با حفظ میزان تولیدات، به حداقل برساند. تجهیز اراضی زراعی به سیستم های آبیاری بارانی از جمله اقدامات مهم برنامه­ریزان کشور در راستای مدیریت منابع آب است که در سال­های گذشته تا کنون، در مناطق مختلف کشور از جمله شهرستان روانسر مورد استفاده کشاورزان قرار گرفته است. هدف از پژوهش حاضر بررسی و تحلیل اثرات سیستم­های آبیاری بارانی بر فعالیت­های کشاورزان و همچنین، شناسایی عوامل پیش­برنده تجهیز اراضی زراعی به سیستم­های مذکور در مدیریت منابع آب روستاهای شهرستان روانسر است. جامعه آماری پژوهش را کلیه کشاورزان استفاده­کننده از سیستم­های آبیاری بارانی طی سال­های گذشته در شهرستان روانسر تشکیل می­دهد (۱۹۰ نفر) که از میان آنها، ۱۸۱ نفر در دسترس بوده و حاضر به مصاحبه با محققان شده و نظراتشان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بوده که روایی و پایایی آن به ترتیب توسط اساتید و کارشناسان مربوطه و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت. نتایج پژوهش با استفاده از آزمون ویل­کاکسون نشان داد اثر سیستم­های آبیاری بارانی بر فعالیت کشاورزان در کلیه شاخص­های مورد بررسی، مثبت و معنی­دار بوده است. نتایج آزمون t تک­نمونه­ای نشان داد میزان رضایت مندی کشاورزان از سیستم­های مذکور با میانگین ۷۶۲/۳، بالاتر از حد متوسط بوده است. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی در شناسایی پیش­برنده­های تجهیز اراضی زراعی به سیستم­های آبیاری بارانی در محدوده مورد مطالعه نشان داد پنج عامل شناسایی شده توانسته­اند حدود ۷۳ درصد واریانس متغیر وابسته پژوهش را تبیین کنند. عوامل شناسایی شده و مقدار واریانس آنها به ترتیب اهمیت عبارت­اند از: سیاست­های حمایتی (۱۶۸/۱۹)، تقویت نظام آموزشی - ترویجی (۳۰۸/۱۷)، مشارکت فعال کشاورزان (۴۵۹/۱۳)، قابلیت و کارآیی اراضی زراعی (۱۸۱/۱۲) و عوامل زمینه­ای (۸۹۳/۱۰).

کلیدواژه ها:

پایداری منابع آب ، کشاورزی ، سیستم های آبیاری بارانی ، شهرستان روانسر