بادگیر، منظر فرهنگی نواحی مرکزی ایران (نمونه موردی: شهر یزد)

اگر منظر طبیعی را حاصل تعامل اولیه انسان و طبیعت پیرامون بدانیم، منظر فرهنگی انتخاب طبیعت برای تعامل در طول زمان است؛ که می تواند در دوره های مختلف علل متفاوت داشته باشد. منظر فرهنگی، عکس العمل جامعه نسبت به نیازهای معنوی اش به حساب می آید. در فلات مرکزی ایران با توجه به غلبه کویر و دشت همواره نقشی بنیادی در ساختار زندگی جمعی داشته و بادگیر به عنوان عنصری مهم و منظرین شهری، دارای سه وجه عملکردی، معنایی و زیباشناسانه بوده است. بادگیر به عنوان یکی از اجزای بناهای بومی ایران در اقلیم گرم است و به-عنوان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی محسوب می شود. با توجه به تنوع خرد اقلیمی در شهرهای نواحی مرکزی ایران پرداختن به منظر شهری حاصل از بادگیرهاست. این مقاله می کوشد عنصر بادگیر را به عنوان منظر فرهنگی در شهرهای نواحی مرکزی ایران (شهر یزد) را بررسی نماید. اهمیت این سه وجه در منظر فرهنگی منطقه، با توجه به زمان و مکان شکل گیری منظر فرهنگی و سطح فرهنگی جامعه متفاوت بوده است. در این نوشتار با انتخاب شهر یزد، ابتدا به مقایسه ی نقش دشت در شکل گیری منظر فرهنگی این شهر پرداخته می شود که در آن ها، با توجه به ارتباط دشت با جامعه فرهنگی مرتبط با آن، منظر فرهنگی به گونه ای متفاوت شکل گرفته است. به طوری که درشهر یزد وجه عملکردی بادگیر در ایجاد نقش معنایی، عملکردی و شکل گیری منظر فرهنگی غالب بوده و اهمیت داشته است. سپس از خلال بررسی این منظر فرهنگی به چرایی و چگونگی ارتباط منظر طبیعی و فرهنگی پرداخته می شود.

کلیدواژه ها:

منظر فرهنگی ، بادگیر ، عملکردی ، معنایی ، زیباشناسی ، یزد