مفهوم «عدم» در آثار بیدل دهلوی و مقایسه آن با اندیشه های ابن عربی

یکی از موضوع های اصلی و به سخنی دیگر و بهتر، اساسی ترین موضوع در تصوف و عرفان اسلامی بحث «وجود» است که با ظهور عارف اندلسی، «محیی الدین ابن عربی» در قرن هفتم و پس از آن تاکنون در ادب فارسی جلوه آشکار و نمودی پررنگ دارد. به تبع آن، برای روشن کردن حقیقت «وجود» و «موجود» و نیز منشا موجودات، در مرتبه پس از آن، مقوله دیگری که در عرصه علم عرفان نظری از آبشخور مقوله «وجود» آب خورده است و مورد بحث و بررسی قرار گرفته، مقوله «عدم» است. این جستار به بررسی مقوله «عدم» در زبان و آثار «بیدل دهلوی» می پردازد و در پی آن است تا با جستجوی مفاهیم «عدم» در کلیات آثار وی به این نتیجه برسد که آیا در این باره، شباهت اندیشگانی میان بیدل دهلوی و ابن عربی وجود دارد یا نه؟ در این راستا، نخست به مقوله «عدم» در آثار ابن عربی پرداخته شده، سپس دیدگاه بیدل دهلوی واکاوی شده، با نظر ابن عربی مورد مقایسه قرار گرفته، در نهایت نیز نتیجه تاثیرات ابن عربی بر بیدل بیان شده است.

کلیدواژه ها:

بیدل دهلوی ، ابن عربی ، فتوحات مکیه ، فصوص الحکم ، عدم ، بررسی تطبیقی