بررسی کمی و کیفی مواد موثره اسانس اندامهای مختلف گیاه دارویی جعفری کوهی ( Pimpinella aurea DC. ) در مراحل مختلف رشد، مطالعه موردی در رویشگاههای طبیعی استان تهران

گیاه جعفری کوهی .Pimpinella aurea DC. یکی از فراوانترین گونه‎های چند ساله و معطر Pimpinella در ایران است. در این تحقیق به منظور ارزیابی کمیت و کیفیت اسانس، اندام های مختلف گیاه  در مراحل مختلف رشد در سال ۱۳۸۹ از سه رویشگاه طبیعی استان تهران (توچال، وردآورد و لواسانات) جمع آوری، خشک و به روش تقطیر با آب اسانس گیری شد. برای شناسایی ترکیب های موجود در اسانس و آنالیز مواد موثره از دستگاه های گازکروماتوگرافی (GC) و گازکروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. نتایج نشان داد در هر سه رویشگاه نمونه های ساقه و برگ، از کمترین بازده اسانس و نمونه بذر از بیشترین مقدار برخوردار بودند. بذر نمونه وردآورد بازده اسانس بیشتری نسبت به دو رویشگاه دیگر داشت. نتایج آنالیز ترکیب های اسانس ها نشان داد که در اسانس ساقه و برگ در منطقه وردآورد، به ترتیب مواد موثره سیترونلیل استات و ژرانیل استات از مهمترین ترکیب های اسانس در هر سه مرحله رویشی، شروع بذردهی و بذردهی کامل بودند، ولی در منطقه توچال، در مرحله شروع بذردهی، مواد موثره بتا- بیزابولن، لیمونن، ژرانیل استات، لانجی پینانول و سیترونلیل استات از مهمترین ترکیب ها بودند، در حالی که مهمترین ترکیب های اسانس ساقه و گل آذین شامل بتا- بیزابولن بود. در مرحله بذردهی کامل نیز در همین منطقه مهمترین ترکیب های اسانس برگ و ساقه شامل  مواد موثره بتا- بیزابولن، اپوکسی آلوآرومادندرن، لیمونن و آلفا- پینن بودند. اسانس ساقه و برگ های این گونه در رویشگاه لواسانات در مرحله بذردهی کامل شامل مواد موثره آلفا- کوپرنن، ژرماکرن دی و لیمونن بودند. در اسانس بذر هر سه رویشگاه نیز مواد موثره بتا- بیزابولون و اپوکسی آلوآرومادندرن مهمترین ترکیب ها بودند

کلیدواژه ها:

Pimpinella aurea DC ، اسانس ، مراحل رشد ، بتا-بیزابولون ، رویشگاه ، بذر