مقایسه عملکرد و اجزای عملکرددانه ارقام و ژنوتیپ های گندم، جو و تریتیکاله در شرایط دیم مشهد

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: توسعه استراتژی های بهبود پتانسیل گندم نان و سایر غلات، گسترش سطح زیرکشت یا جایگزینی آنها در مزارع دیم نیازمند شناخت ویژگی هایی است که هر گونه برای سازگاری و برتری عملکرددانه بروز می دهد. در همین راستا عملکرددانه و عوامل موثر بر آن در ارقام گندم دیم، جو دیم و لاین های امیدبخش تریتیکاله دیم مورد مقایسه قرار گرفت. مواد و روش ها: ۱۳ رقم گندم دیم، هشت رقم جو دیم و هفت لاین امیدبخش تریتیکاله دیم در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سال زراعی ۱۳۹۶-۱۳۹۵ در ایستگاه تحقیقاتی طرق مشهد مورد مقایسه قرار گرفتند و مراحل نمو، عملکرد و اجزای عملکرددانه ارقام و لاین­ها ارزیابی شد. یافته ها: ثبت مراحل نمو نشان داد که از نظر تعداد روز تا گرده افشانی اکثر ارقام جو کمترین زمان، ارقام گندم حالت بینابین و اکثر لاین­های تریتیکاله بیشترین زمان را به خود اختصاص دادند. وزن هزاردانه، شاخص برداشت و عملکرددانه با تعداد روز تا گرده افشانی ارتباط معنی ­داری نشان داد و با تاخیر در گرده افشانی هر سه صفت کاهش نشان دادند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ های تریتیکاله از نظر ارتفاع بوته و تعداد دانه در سنبله از سایر گونه ها برتر بودند. ارقام جو از نظر تعداد سنبله در مترمربع بر سایر گونه ها برتری مطلق داشتند و ارقام گندم در هیچ یک از صفات مورد بررسی بر سایر گونه ها برتری نشان ندادند. غیر از ارتفاع بوته بیشترین مقدار در سایر صفات مورد بررسی در ارقام جو مشاهده شد. ارقام جو جو رقم ماهور با تولید ۲۳۱۶ کیلوگرم دانه در هکتار بیشترین و گندم رقم قابوس و ژنوتیپ های T۱ و T۲ تریتیکاله به ترتیب با تولید ۹۲۱، ۹۹۵ و ۹۲۸ کیلوگرم دانه در هکتار کمترین مقدار عملکرددانه را نشان دادند. بر اساس نتایج این بررسی برترین صفات موثر بر عملکرددانه در غلات را می توان در پتانسیل تولید عملکرد بیولوژیک بالا همراه با گرده افشانی زودهنگام، وزن هزاردانه و شاخص برداشت بالا خلاصه نمود. نتیجه گیری: با توجه به شرایط مشابه کشت، بهبود صفاتی مانند عملکرد بیولوژیک بالاتر، تعداد بیشتر سنبله در مترمربع و تعداد دانه در سنبله بیشتر می تواند برای افزایش پتانسیل عملکرددانه در برنامه های به نژادی ژنوتیپ های گندم دیم مد نظر قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

Barley ، Cereal species ، Grain yield components ، Triticale ، Wheat ، اجزای عملکرددانه ، تریتیکاله ، جو ، گندم ، گونه های غلات