تجزیه پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های عدس Lens Culinaris L در شرایط دیم با روش GGE biplot

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: توزیع نامناسب بارندگی و کاهش بارندگی از عوامل عمده کاهش عملکرد عدس در واحد سطح است. بنابراین  به کارگیری ژنوتیپ­های سازگار به شرایط نامساعد محیطی، می­تواند نقش مهمی در افزایش عملکرد در چنین شرایطی داشته باشد. آگاهی از برهمکنش ژنوتیپ × محیط، به به ­نژادگران یاری می­ رساند تا در ارزیابی ژنوتیپ­ ها، با دقت بیشتری عمل کرده و بهترین ژنوتیپ­ها را برگزینند. مواد و روش ها: این مطالعه طی دو سال (۱۳۹۹-۱۳۹۸ و ۱۳۹۸-۱۳۹۷) در دو ایستگاه از مناطق سردسیر دیم کشور (قیدار زنجان، مراغه) اجرا شد. آزمایش شامل ۱۷ ژنوتیپ پیشرفته عدس به همراه سه رقم شاهد کیمیا، بیله سوار و سنا (جمعا ۲۰ ژنوتیپ) بود که در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با ۳ تکرار انجام شد. یافته ها:  نتایج حاصل از تجزیه مرکب اختلاف معنی­داری را در سطح احتمال یک درصد برای محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط نشان داد. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر محیط ۵/۷۹ درصد، اثر ژنوتیپ ۲۵/۲ درصد و برهمکنش ژنوتیپ محیط ۲۳/۱۸ درصد از تغیرات کل را توجیه می­کند. نتایج حاصل از GGE biplot بیانگر وجود ۱/۴۲ درصد از تغییرات کل مربوط به مولفه ی اول و۲۶  درصد از تغییرات کل مربوط به مولفه­ی دوم است که جمعا ۱/۶۸ درصد از تغییرات کل را توجیه می­کنند. با توجه به نتایج به دست آمده، بین محیط­ های E۱ و E۳ و بین محیط­های E۲ و E۴ همبستگی بالایی وجود دارد و می­توان آن­ها را به ­عنوان محیط­ های مشابه معرفی کرد. در بررسی بای پلات هم ژنوتیپ­های،  ۷ (FLIP۲۰۱۳-۲۹L )، ۱۳(FLIP ۲۰۱۲-۲۶۲ L)  و ۱۱(FLIP ۲۰۱۲-۲۰۷L) بطور همزمان از عملکرد و پایداری بالاتری برخوردار بودند. نتیجه گیری: ژنوتیپ­های  شماره ۱۳، ۷ و ۱۱ به­ عنوان ژنوتیپ­های پر محصول و پایداری بالا معرفی شدند و می توانند برای گزینش یا توصیه رقم استفاده شوند.

کلیدواژه ها:

Dryland ، Genotype × Environment interaction ، Lentil ، Stability ، اثر متقابل ژنوتیپ در محیط ، پایداری ، دیم ، عدس