تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری با تاکید بر مدل های برنامه ریزی شهری (نمونه موردی: شهر تهران)

توزیع فضایی عادلانه امکانات و خدمات بین مناطق مختلف شهری و دستیابی برابر شهروندان به آنها مترادف با عدالت اجتماعی است، زیرا عدم توزیع عادلانه منجر به ایجاد بحران های اجتماعی و مشکلات پیچیده فضایی و توزیع عادلانه نیز زمینه ساز توسعه متوازن مناطق شهری خواهد شد. بنابراین، پراکنش بهینه و اصولی خدمات و امکانات شهری، منطبق با عدالت اجتماعی، در فرآیند برنامهریزی شهری از اهمیت زیادی برخوردار است. از این رو این پژوهش با رویکردی تحلیلی- توصیفی و با هدف بررسی توزیع فضایی خدمات عمومی شهری و رتبه­بندی مناطق شهر تهران از لحاظ برخورداری از این خدمات انجام می­گیرد. برای رسیدن به این هدف از مدل­های کمی برنامه­ریزی شامل تحلیل عاملی، روش ترکیبی شاخص توسعه­ انسانی (HDI)، مدل تاکسونومی و روش استانداردسازی استفاده شده است. برآیند یافته­های محاسبات در مدل ترکیبی شاخص توسعه­ انسانی گویای این مطلب است که مناطق ۳، ۱ و ۲۲ به ترتیب دارای بالاترین درجه توسعه و مناطق ۸، ۱۷ و ۱۴ در پایین­ترین درجه توسعه قرار دارند. نتایج تکنیک تحلیل عاملی حاکی از آن است که منطقه ۲۲، با امتیاز ۵۴/۳۲ بالاترین رتبه و منطقه ۱۴ با امتیازی در حدود ۴/۳ در پایین­ترین رتبه در بین ۲۲ منطقه قرار گرفته­اند. همچنین براساس خروجی مدل تاکسونومی، منطقه ۳ در رتبه اول، منطقه ۱ در رتبه دوم و منطقه ۱۲ در رتبه سوم و منطقه ۱۰ نیز در رتبه آخر قرار دارد، و در نهایت براساس یافته­های مدل استاندارد سازی، مناطق ۳، ۱ و ۲۲ توسعه­یافته­ترین و مناطق ۱۴، ۱۰ و ۱۷ محروم­ترین مناطق هستند. برای رتبه­­بندی نهایی مناطق شهر تهران از لحاظ برخورداری از شاخص­های مورد مطالعه، جمع ارزش عددی­ هر کدام از مناطق در چهار روش مذکور محاسبه گردید. بر اساس این روش به ترتیب مناطق ۳، ۱، ۲۲، ۱۲ و ۶ در رتبه­های اول تا پنجم و مناطق ۱۳، ۱۰، ۸،، ۱۷ و ۱۴ به ­ترتیب در رتبه های آخر قرار گرفتند. با استفاده از مدل تحلیل خوشه­ای، مناطق کلانشهر تهران بر اساس ارزش عددی مناطق در مدل­های مورد استفاده، خوشه­بندی گردید، که براساس نتایج مدل فوق مناطق ۳، ۱، ۱۲، ۲۲، ۶ و ۲۱ با امتیاز ­نهایی ۶۶ و بالاتر در خوشه اول و تحت عنوان مناطق فرا توسعه و مناطق ۱۴، ۱۰، ۸ و ۱۷ با امتیاز نهایی ۱۳ و کمتر در خوشه ۵ و به عنوان منطق محروم شناسایی گردیدند.

کلیدواژه های تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری با تاکید بر مدل های برنامه ریزی شهری (نمونه موردی: شهر تهران):

توزیع فضایی ، خدمات شهری ، رتبه بندی ، مناطق شهری ، تهران