واکاوی تاثیر مولفههای اقلیم، فرهنگ و قدرت بر معماری و شهرسازی تاریخی رشت

خلاصه فضا بازنمودی از همه ویژگیهای جامعه است و همچون چتری، زندگی اجتماعی مردمان را در برمیگیرد. ازاین رو، بر اهمیت پرداختن بدان، در مطالعات شهری و معماری بیش ازپیش تاکید میشود. پیچیدگی، چندگونگی و حضور همهجانبه فضا سبب شده تا بهجای امری تهی، به چیزی دربرگیرنده همه هستی آدمی تلقی شود. ازجمله بهترین راهکارها برای پرداختن به مسئله فضا، مطالعه تاریخ آن است تا نگاه سلیقهای و نخبهگرا در فضای مصنوع، به ریشههای اصیل فضای شهری و معماری بازگردد و الگوی برجای مانده از دوران کهن را با دقت بیشتری در نظر گیرد. این پژوهش با مطالعه اسناد تاریخی مختلفی -که به این مهم پرداختهاند- و تحلیل موضوعی آنها کوشیده است تا مهمترین مقولههای کالبدی را در معماری و شهرسازی تاریخی شهر رشت تدقیق نماید و تاثیر مولفههای اقلیم، فرهنگ و قدرت را بر آنها بیاید. یافتههای پژوهش نشان داد که کالبد معماری و شهرسازی تاریخی رشت با تاثیر از ویژگیهای اقلیمی منطقه، در پیکرهای اندامواره، متقارن، مرکزگرا و ساده، ساماندهی و عملکردهای معماری بر اساس اقلیم، دستهبندی و در فضاهایی چندمنظوره مکانیابی شدهاند. استفاده از مصالح بوم آورد از دیگر تاثیرهایی است که اقلیم بر معماری و شهرسازی تاریخی رشت بر جای گذاشته که ازنظر ظرفیت حرارتی، به تامین آسایش محیطی در فضای داخلی منجر میشدند. بافت گشوده و کم تراکم شهر نیز به این منظور کمک میکرده است. ازجمله ویژگیهای مردم رشت، فرهنگ معیشتی آنان مبتنی بر حضور گسترده زنان بوده که به تقسیم کار میان زنان و مردان در بیرون از خانه منجر شده است. همین امر سبب شده تا در کالبد رشت، شاهد تفکیک کمرنگ فضا، نبود هشتی و دالانهای پیچ درپیچ و تعداد محدود اتاقها، حداقل محرمیت، و نبود فضاهای حائل باشیم. در بررسی تاثیر قدرت بر معماری و شهرسازی تاریخی رشت، مشخص شد که پراکندگی و استتار طبیعی شهر و روستاها ازجمله تدبیرهای دفاعی در برابر حمله بیگانگان و نتیجه بیثباتی سیاسی در منطقه بوده است. همچنین، از سالهای پایانی قاجار، زمامداران نخستین بناهای جدید اداری، صنعتی و علمی را با مصالح بهروز آن زمان، در شهر رشت ساختند.

کلیدواژه ها:

کلمات کلیدی: فضای شهری ، معماری ، رشت ، اقلیم ، فرهنگ ، قدرت.