ترکیب و کیفیت زغال سنگ های لاویج، البرز مرکزی، ایران

زغال سنگ های منطقه لاویج در ۴۸ کیلومتری جنوب باختری آمل، در شمال پهنه ساختاری البرز مرکزی قرار دارند. لایه های زغال سنگی این منطقه در سازند شمشک با سن تریاس بالایی تا ژوراسیک زیرین تشکیل شده اند و بیشتر شامل ماسه سنگ، شیل، ماسه سنگ آهکی، سیلت و آرژیلیت است. حد زیرین سازند زغال دار لاویج، محدود به دولومیت توده ای تا آهک دولومیتی زرد تا خاکستری الیکای بالایی با سن تریاس میانی است. حد بالایی لایه های زغال دار در بخش باختری به سنگ آهک چرت دار سازند نسن (پرمین) محدود می شود و در بخش خاوری به آهک مارنی نازک لایه (ورمیکوله) الیکای زیرین (تریاس پیشین) محدود می شود. با توجه به وجود ویترینیت هایی که در آب شیرین بیشتر تشکیل می شوند و فراوانی و نوع رسوبات تخریبی و گسترش آنها (کم داشتن پیریت) و بررسی های شریعت نیا (۱۹۹۴) (نقل شده توسط Goodarzi et al.,۲۰۰۶) این زغال سنگ ها در شرایط دریاچه ای آب شیرین و تالابی تشکیل شده اند. از نظر سنگ نگاری، زغال سنگ های منطقه لاویج از نوع دروکلارن نیمه شفاف دارای فوزینیت گازدار هستند. ماسرال های تشکیل دهنده این زغال سنگ ها شامل ویترینیت، فوزینیت، اکسینیت، سمی ویترینیت، سمی فوزینیت و میکسینیت است. کانی هایی که در این زغال سنگ ها به صورت ناخالصی وجود دارند شامل کانی های رسی نظیر ایلیت، کائولینیت، مونتموریلونیت، آرژیلیت وکربنات هایی همچون سیدریت، دولومیت، کلسیت و مقدار کمی پیریت است. افزون بر مطالعات سنگ نگاری، ۷ نمونه از خاکستر لایه های اصلی زغال سنگ دار منطقه با دستگاه XRF و ICP–OES برای تعیین عناصر اصلی و فرعی تجزیه شیمیایی شدند. مطالعات ژئوشیمیایی نشان داد که منشا K، Ti، Al و Si سنگ های دارای کوارتز و کانی های رسی، منشا Fe کانی های سولفیدی همچون پیریت و منشا Ca و Mg کانی های کربناتی است. عناصرکمیاب همچون V، Nb، Ta، Ga، Th، Cr وRb  درکانی‎های رسی وPb ، Se، Mo و As به احتمال از پیریت منشا گرفته اند. منشا Sr، Ba، Ta و Ga از کانی های فسفاتی همچون آپاتیت و فلوئورآپاتیت است. همچنین نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که این زغال سنگ ها دارای رطوبت ۴/۱درصد، خاکستر کم (۱۷ درصد) و مواد فرار زیادتری (۳۲ درصد) نسبت به دیگر زغال‎سنگ های البرز مرکزی هستند.  

کلیدواژه ها:

ماسرال ، کانی ، ترکیب ژئوشیمیایی ، زغال سنگ لاویج ، البرز مرکزی