مطالعه نقش عناصر اربعه در تحلیل ساختار هندسی کعبه از منظر قاضی سعید قمی

این مقاله به مطالعه اهمیت، نقش و جایگاه عناصر اربعه (آب، خاک، آتش، باد) در تحلیل ساختار هندسی کعبه توسط حکیم، فیلسوف و عارف بلندآوازه عصر صفویه، قاضی سعید قمی، می پردازد. کعبه به عنوان کهن الگوی معماری اسلامی که ساختار و فرم مربع شکل آن به استناد متون مقدس در اسلام، محصول تطابق و تناظر سطوح و عوالم مختلف وجود از یک سو و شاهدی بر دخالت مستقیم امر قدسی هم در بعد ساختار و هم محتوای معماری مقدس در اندیشه اسلامی از دیگر سو است (هم چون معبد سلیمان در فرهنگ یهودی)، فرم مربع را به عنوان فرم پایه در معماری اسلامی تعریف و بر آن مهر تاکید نهاد. قاضی سعید قمی، در جلد اول از اثر سترگ خود، شرح توحید صدوق، ساختار هندسی کعبه را در سایه تناظر و تطابق عوالم غیب و شهادت تحلیل و بر علل و عواملی در انتقال صورت معقول عرش به کعبه ارض تاکید نمود. عناصر اربعه که نسبتی وسیع و وثیق با فرم مربع به عنوان شکل دهنده ساختار هندسی و هیکل جسمانی کعبه دارند، یکی از وسائط این تبدیل صورت هستند. این مقاله با استفاده از روش تحلیلی – تفسیری، ابتدا نسبت عناصر اربعه با فرم مربع در مقام فرم بنیادی معماری اسلامی را تحلیل نموده و سپس نقش عناصر چهارگانه در انتقال صورت روحانی عرش به کالبد فیزیکی خانه کعبه در اندیشه قاضی سعید قمی را مورد مطالعه قرار می دهد.

کلیدواژه ها:

عناصر اربعه ، مربع ، کعبه ، قاضی سعید قمی