نقش ترکیبات مرتبط با فرورانش در منشا ماگمای سازنده توالی پوسته ای افیولیت جنوب ده شیر

افیولیت تکتونیزه جنوب ده­شیر در انتهای شمالی کمربند افیولیتی شهربابک- ده­شیر، در حاشیه جنوبی خرده قاره ایران مرکزی رخنمون دارد و دربردارنده پریدوتیت­های گوشته­ای و توالی پوسته­ای است. پریدوتیت­های گوشته­ای، سرپانتینی شده­ و دربردارنده هارزبورژیت کلینوپیروکسن­دار و لرزولیت هستند که توسط دایک­های دیابازی منفرد قطع شده اند. توالی پوسته­ای گابروی لایه ای ندارد و دربردارنده گابروهای ایزوتروپ با ویژگی های کومولایی است که به­صورتی تدریجی و در بالا به کمپلکس دایک­های ورقه­ای دیابازی تبدیل و توسط ادخال های ورلیتی، دایک­ها و پاکت­های کوارتزدیوریت-کوارتزمونزودیوریت و پگماتیت­گابرو قطع شده­اند. توالی آتشفشانی این مجموعه نیز شامل تناوبی از چرت، رادیولاریت، سنگ­آهک پلاژیک دارای ریززیاهای (میکروفوناهای) کرتاسه بالایی در قاعده و برش هیالوکلاستیک، هیالوکلاستیت، توف، روانه صفحه­ای و گدازه­بالشی در بالای توالی­است. بر اساس تجزیه های شیمیایی، سنگ­های توالی پوسته­ای تنوع ترکیبی و روند ماگمایی تولئیتی تا کلسیمی-  قلیایی نشان می­دهند. در بررسی نمودارهای تکتونوماگمایی، این سنگ­ها بیشتر در محدوده کمان­های آتشفشانی و گاهی در قلمرو اقیانوسی جای گرفته­اند. الگوهای بهنجارشده با مقادیر گوشته اولیه، ویژگی های افیولیت­های فرافرورانش مانند تهی­شدگی از عنصر Nb در بیشتر تجزیه ها و Ti در برخی از آنها را دارد. این الگوها در ترازهای مختلفی جای گرفته اند و غنی­شدگی متفاوت از عناصر LILE نشان می­دهند که  می­تواند  نشان دهنده ناهمگونی منبع گوشته­ای و درجات متفاوت ذوب بخشی باشد. بررسی رفتار عناصر در نمودارهای مختلف و مقایسه آنها با مناطق تکتونوماگمایی شاخص، در قلمروهایی به دور از مورب و نزدیک به کمان و بررسی مقادیر برخی از عناصر مانند Ba، Th، Nb و Yb و نسبت­های آنها نشاندهنده تاثیر متفاوت سیال های برخاسته از صفحه فرورونده بر گوه گوشته ای  دارد. این ویژگی های ژئوشیمیایی و رخنمون ادخال های(اینتروژن) ورلیتی و توده­های کوچک کوارتز دیوریتی- کوارتزمونزودیوریتی هورنبلنددار، نشان می­دهد که افیولیت جنوب ده شیر، مراحل متوالی از حوادث شامل تولد، جوانی و بلوغ یک افیولیت را پشت سر گذاشته است که پیامد طبیعی تشکیل افیولیت ها در سامانه های فرافرورانش است. به نظر می رسد که افیولیت جنوب ده شیر در محدوده ای نزدیک به پیشانی کمان با فاصله اندکی از لبه آن تشکیل شده که با سناریوی فرورانش نئوتتیس، طی کرتاسه بالایی قابل توجیه است.  

کلیدواژه ها:

افیولیت ، پریدوتیت ، گابروی ایزوتروپ ، توالی پوسته ای ، فرافرورانش