زمین شناسی، کانه نگاری، ژئوشیمی و زایش معدن منگنز بزنین، اردستان (استان اصفهان)

کانسار منگنز بزنین در ۲۵ کیلومتری  جنوب- جنوب­باختر اردستان و در کمربند ماگمایی ارومیه- دختر قرار دارد. واحدهای اصلی منطقه مورد مطالعه را توالی­های آتشفشانی، آذرآواری و توده­های نفوذی به سن ائوسن میانی تا الیگوسن پایینی تشکیل می­دهند. گنبد ریولیتی پورفیری از این مجموعه، به سن ائوسن بالایی- الیگوسن پایینی، میزبان کانه­زایی اقتصادی منگنز است. کانه زایی منگنز در کانسار بزنین به صورت رگه­هایی با امتداد چیره شمال­ خاور- جنوب ­باختر، با طول منقطع ۵/۱ کیلومتر و عرض متوسط ۵/۱ متر در دو کارگاه استخراجی یک و دو رخ داده است. ذخیره قابل بهره­برداری این کانسار ۶۰ هزار تن با عیار میانگین ۱۸/۵۰ درصد MnO برآورد شده است. کانی های اصلی منگنز  براونیت، بیکسبایت، هاسمانیت، اسپسارتین، رودوکروزیت، منگانیت، پیرولوزیت، پسیلوملان وکریپتوملان هستند که به همراه کانی‎های آرسنیک و مس با بافت‎های توده­ای، ریزبلور (میکروکریستالین)، بلوری، کلوفرم و کلوییدال، حبابی شکل، سوزنی، تیغه­ای، رگچه­ای، برشی، استوک­ورک و بازماندی دیده می شوند. برپایه ویژگی های ژئوشیمیایی کانسنگ در این کانسار و مقایسه آنها با کانسارها و انواع شناخته ‍ شده منگنز، این کانسار همخوانی خوبی با کانسارهای گرمابی منگنز نشان می­دهد. بر پایه ویژگی‎های زایشی مانند شکل کانه­زایی، سنگ میزبان، ساخت و بافت کانسنگ، بررسی­های کانی‎شناسی و کنترل کننده­های زایشی نیز این کانسار قابل مقایسه با کانسارهای منگنز  نوع اپی‎ترمال است. در مورد منبع احتمالی منگنز، می­توان کانه­زایی همزاد(سین ژنتیک) کم عیار در واحد کهن تر از گنبد ریولیتی را واحد تامین‎کننده فلزات در نظر گرفت. به گونه ای که با نفوذ گنبد ریولیتی در این واحد، منگنز به صورت رگه­های  ناهمزاد (اپی­ژنتیک) پرعیار در گنبد بالا تغلیظ شده است.

کلیدواژه ها:

کانه‎زایی رگه‎ای ، کانسار اپی‎ترمال ، گنبد ریولیتی پورفیری ، کمربند ماگمایی ارومیه- دختر ، بزنین ، اردستان