بررسی چرخش زمین ساختی بلوک گابرویی بخشی از گسل صحنه (باختر ایران) بر پایه تجزیه و تحلیل داده های دیرینه مغناطیسی

سال های متمادی است که از مطالعات دیرینه مغناطیسی برای بررسی فعالیت زمین ساختی گسل های موجود در نقاط مختلف جهان استفاده می شود. هدف اصلی این پژوهش انجام تحقیقات دیرینه مغناطیسی روی گسل صحنه است که بخش میانی گسل اصلی عهد حاضر زاگرس در باختر ایران است. این گسل ۱۰۰ کیلومتر طول دارد و گسل نهاوند  در جنوب خاور را به گسل مروارید در شمال باختر پیوند می دهد. امتداد آن شمال باختری- جنوب خاوری است. بر پایه شواهد زمین شناسی، سازوکار گسل صحنه، وارون بزرگ زاویه با مولفه امتدادلغز راست گرد است. این سازوکار به خوبی با حرکت صفحه عربستان به سوی ایران مرکزی، حل سازوکار کانونی زمین لرزه ها و همچنین نتایج داده های دیرینه مغناطیسی هماهنگی دارد. نتایج تجزیه و تحلیل های دیرینه مغناطیسی برپایه داده های برداشت شده از ۱۷ سایت در راستای گسل صحنه استوار است. از هر سایت ۹ تا ۱۸ نمونه برداشت شده است. در این پژوهش از اندازه گیری پسماند مغناطیسی طبیعی، تعیین کانی های فرومغناطیسی موجود در نمونه ها به کمک آزمایش بررسی ناهمگنی خودپذیری در برابر تغییر درجه حرارت با استفاده از دستگاه (CS-۳) و مغناطیس زدایی به روش حرارتی و میدان متغیر استفاده شده است. به کمک روش های آزمایشگاهی انجام شده، جهت های پسماند مغناطیسی طبیعی یا به عبارتی زوایای میل (Inclination) و انحراف مغناطیسی (Declination) نمونه ها در زمان شکل گیری سنگ، میانگین جهت های دیرینه مغناطیسی، قطب مجازی ژئومغناطیسیVGP  (Virtual Geomagnetic polarity) هر سایت نمونه برداری و قطبیت های عادی و وارون (Normal & Reverse) در منطقه مورد مطالعه تعیین شد. همچنین، جهت های مغناطیسی نمونه ها و جهت میانگین مغناطیسی هر سایت رسم و عدم قطعیت یا حد اطمینان ۹۵α  و ضریب دقت K تعیین شد. جهت های محاسبه شده و جهت های میانگین دیرینه مغناطیسی هر سایت با جهت قطب مرجع دیرینه مغناطیسی بین المللی افیولیت های ایران مرکزی مقایسه و مقدار چرخش سایت ها تعیین شد. جهت های چرخش برای ۹ سایت ساعت گرد و برای ۴ سایت پادساعت گرد به دست آمد. احتمال دارد که این چرخش ها توسط حرکت امتدادلغز راست گرد گسل های مروارید و نهاوند، که به عنوان مولفه های تنش تراکمی و برشی روی گسل صحنه عمل می کنند و نشان دهنده رژیم تنشی فشاری هستند، به وجود آمده باشند. تحت تاثیر این میدان تنشی زمین ساختی، شکستگی های سیستماتیک برشی مدل ریدل می تواند برای تفسیر داده های مغناطیسی مفید باشد. بر پایه این مدل، شکستگی های برشی هم سو (P,D,R) موجب چرخش ساعت گرد و شکستگی های برشی  ناهمسو(Ŕ)  سبب چرخش پادساعت گرد بلوک های سنگی شده است.

کلیدواژه ها:

گسل صحنه ، دیرینه مغناطیس ، قطب مجازی ژئومغناطیسی ، مغناطیس زدایی حرارتی و متناوب ، قطبیت عادی و وارون ، ایران