کانه زایی بروندمی-آتشفشان زاد چینه سان تنگستن (مس-روی) در کانسار چاه-کلپ، (جنوب بیرجند) و افقهای کانه دار آن

     کانسار تنگستن (مس-روی) چاه­کلپ در محدوده بلوک لوت قرار دارد. این بلوک جزیی از سکوی پالئوزوییک ایران مرکزی است، که به شدت تحت تاثیر حرکات کوهزایی کیمرین پسین قرار گرفته است. توالی آتشفشانی- رسوبی تریاس بالایی- ژوراسیک که کانه­زایی چاه­کلپ را در  بر دارد، تا حد رخساره شیست سبز- آمفیبولیت پایینی دگرگون­شده است. این توالی، از قدیم به جدید شامل شیست متاپلیتی سیلیسی، توف فلسیک دگرگون­شده زیرین، آهک دگرگون­ شده با میان ­لایه­هایی از متاچرت (که افق کانه­دار اصلی در قاعده آن تشکیل شده است)، تناوب سنگ­آهک میکریتی و اسپاریتی دگرگون ­شده، توف فلسیک دگرگون­ شده بالایی و ریولیت میلونیتی است. در سنگ­آهک دگرگون­شده، سه رخساره مختلف تشخیص داده شد که کانه­زایی محدود به بخشهای چرتی رخساره سنگ­آهک چرت­دار است. در محدوده کانسار چاه­کلپ، توده نفوذی برونزد نداشته و دو سامانه گسل امتداد لغز، با راستای شمال باختر-جنوب خاور و شمال خاور-جنوب باختر در منطقه دیده می­شود.      کانه­زایی در کانسار چاه­کلپ بوضوح چینه­سان بوده و با شکل لایه­ای و عدسی شکل تا دو کیلومتر قابل پی­گیری است. بر اساس مطالعات انجام شده، شش افق کانه­دار در توالی آتشفشانی-رسوبی منطقه معدنی چاه کلپ مشاهده شده است که از قدیم به جدید عبارتند از: افق کانه­دار سولفیدی I با سنگ درونگیر شیست متاپلیتی سیلیسی، افق کانه­دار سولفیدی II با سنگ درونگیر توف فلسیک دگرگون­شده زیرین، افق کانه­دار سولفید-شیلیت III که سنگ درونگیر آن سنگ آهک دگرگون­شده حاوی عدسیها، ریزلایه­ها و نوارهای متاچرتی است که در قاعده آهکها قرار دارد. افق کانه­دار سولفید- شیلیت IV که در بخشهای میانی سنگ­آهک دگرگون ­شده قرار دارد. افق کانه­دار سولفید- شیلیت V که در بالاترین بخش سنگ­آهک دگرگون­شده و در مرز بالایی سنگ آهک دگرگون­شده و توف فلسیک قرار دارد و بالاخره افق کانه­دار سولفیدی VI که در داخل ریولیت میلونیتی قرار می­گیرد. کانه­زایی اقتصادی کانسار چاه­کلپ به ضخامت متغیر چند سانتی­متر تا ۶ متر در مرز پایینی سنگ­آهک چرت­دار دگرگون­شده با توف فلسیک دگرگون­شده و در داخل سنگ­آهک دگرگونی رخ داده است. بخشهای چرت­دار دگرگون­شده، که به صورت یک افق کلسیمی-سیلیکاتی، همراه با آهک دگرگون ­شده تشکیل شده، در اثر دگرگونی ناحیه­ای حاوی ترمولیت، اکتینولیت، دیوپسید، هدنبرژیت و گراسولار شده است. بافت ماده معدنی در افقهای کانه­دار به صورت توده­ای، دانه پراکنده، ریزلای، پر کننده فضاهای خالی و برشی بوده و کانی شناسی آن شامل شیلیت، کلکوپیریت، اسفالریت، پیریت، آرسنوپیریت، پیروتیت، کوولیت، بورنیت، کالکوسیت، آزوریت، مالاکیت و  اکسید- هیدروکسیدهای آهن است. محیط تشکیل کانسار چاه­کلپ، حوضه کافت درون قاره­ای بوده است که محیط مناسبی را برای فعالیت آتشفشانی زیر دریایی و نهشت مجموعه­های آتشفشانی-رسوبی فراهم نموده است. در کانسار چاه­کلپ، کانه­زایی به صورت دور دست و همزمان با رسوبگذاری بروندمها (Exhalites) رخ داده است. فرایند دیاژنز موجب تبلور و تمرکز کانه­ها گردیده و سپس دگرگونی ناحیه­ای تمرکز بیشتر کانه­ها را موجب گردیده است.

کلیدواژه ها:

کانسار تنگستن (مس-روی) ، توالی آتشفشانی-رسوبی تریاس بالایی-ژوراسیک ، کانه زایی بروندمی-آتشفشان زاد ، چینه سان ، افقهای کانه دار ، چاه کلپ ، بیرجند