اختلاف رویکرد تاویلی نزد صوفیه و اسماعیلیه

صوفیان و اسماعیلیان، دو خیزش اجتماعی در تاریخ ایران و اسلام، ویژگی فکری مشترکی دارند و آن نگرش تاویلی و درک باطنی آن هاست. با نگاهی به تاویلات این دو گروه، می توان هم در عرصه نظر و هم در عرصه روش به تفاوت هایی دست یافت. در حوزه نظر، بنیان های اندیشه اسماعیلیه مبتنی بر درک عقلی است، درحالی که، بینش صوفیان و عارفان بر درک شهودی استوار است. همچنین، اسماعیلیه تاویلاتشان براساس تعلیم امام است، اما تاویلات صوفیه مبتنی بر تجربه شخصی و درک لحظه ای است. در حوزه روش تاویل، نگرش صوفیه به جهان پیرامون براساس دل و نگرش شهودی است. بنابراین، به نظر می رسد تاویلات آنان متغیر است؛ زیرا دل حالات متعددی را تجربه می کند؛ درحالی که اسماعیلیه، مانند صوفیه، به جهان هستی نمی نگرند تا تاویلی بسته به حالات خویش عرضه کنند. همچنین، اسماعیلیه، با پیش فرض های خاص خود، دست به تاویل متن می زنند. ازاین رو، تاویلات آنان به دانش هرمنوتیک نزدیک می شود؛ این درحالی است که صوفیه، در جریان تاویل، علایق خود را دخالت نمی دهد، بلکه منتظر وقت می ماند. ازطرفی، تاویلات صوفیه مبتنی بر درک زبان شناسانه است، درحالی که اسماعیلیه چون براساس دانش هرمنوتیک به متن می نگرند، تاویلاتشان زبان شناسانه نیست.

کلیدواژه ها:

صوفیه ، اسماعیلیه ، تاویل ، لفظ ، معنی