تحلیل کارکرد «زبان و آموزش» استعمارگر در گفتمان پسااستعماری «موسم الهجره الی الشمال» بر اساس نظم های سه گانه لاکان

نقد روان کاوانه به عنوان حاصل تلاقی روان کاوی با آثار ادبی، سعی در خوانشی متفاوت از آثار ادبی دارد. ژاک لاکان (۱۹۰۱-۱۹۸۱م) از جمله نظریه پردازان این عرصه است که نظریه نظم های سه گانه خود را برای به تصویرکشیدن تکاملات ذهنی روانی انسان از کودکی تا بزرگ سالی منتشر کرد. جستار حاضر تلاش دارد با تکیه به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به نظریه لاکان به خوانش رمان «موسم الهجره الی الشمال» از طیب صالح (۱۹۲۹-۲۰۰۹م) بپردازد و شخصیت اصلی آن (مصطفی سعید) را تحلیل روان شناختی نماید. بر اساس این خوانش، دوره پیش از آشنایی مصطفی با زبان انگلیسی و ورود به مدرسه های استعماری برای آموزش، ساحت خیالی نظریه لاکان را تشکیل می دهد که در آن مصطفی با مادر اصلی و نمادین (آفریقا) پیوندی عمیق دارد. یادگیری زبان انگلیسی برای او، به مانند یادگیری زبان نزد کودک است و او را وارد ساحت نمادین می کند. سفر وی به انگلیس برای تحصیل و اقامت در آن، ادامه ساحت نمادین است که او را از مادر اصلی و نمادین بیشتر جدا کرده و از دنیای بی نظم آفریقا (طبیعت) به دنیای نظام مند غرب (فرهنگ) انتقال داده است. این امر نوعی احساس فقدان و تمنای دوره اتحاد با مادر را در او به وجود می آورد که از بارزترین ویژگی های ساحت واقع است.

کلیدواژه ها:

طیب صالح ، موسم الهجره الی الشمال ، مصطفی سعید ، ژاک لاکان ، نظم های سه گانه