ارزیابی آثار ژئومورفولوژیکی سیلاب ها با تاکید بر آشفتگی های ژئومورفیکی (مطالعه موردی:رودخانه زاب)

واکنش ژئومورفولوژیکی رودخانه ها به آشفتگی سیلاب کاتاستروف منجر به گسترش کانال، حمل و نقل رسوبات، فرسایش ساحلی کانال و ایجاد نهشته ها و اشکال رسوبی در بستر و حاشیه رودخانه ها می شود. رودخانه زاب در فروردین ۱۳۹۶ موجب سیل فاجعه بار شد که نتیجه آن تخریب بیولوژیکی و ژئومورفولوژیکی قابل توجهی در کناره های رودخانه شد. هدف این پژوهش طبقه بندی آثارژئومورفولوژیکی سیلاب مذکور در حوضه آبریز رودخانه زاب است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش آن عمدتا توصیفی تحلیلی است. داده ها مشتمل بر داده های آماری، داده های تصویری (شامل نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی منطقه، عکس های هوایی، تصاویر Google Earth ) و داده های میدانی (شامل مشاهده مستقیم تغییرات مورفولوژی رودخانه ها، سواحل و اشکال رسوبیایجاد شده بر اثر سیلاب در هرکدام از بازهها، مسیرها و مناطقی که اثرات سیلاب در آنها قابل مشاهده بوده) هستند . جهت تحلیل داده ها از نرم افزار Arc GIS و مدل مایتزن استفاده شد. مدل مایتزن شامل دو بخش آشفتگی کناره رود و آشفتگی ژئومورفیک می باشد که هر کدام از این دو بخش شامل گروه های مختلف هستند. در این مقاله آشفتگی های ژئومورفیکی ناشی از سیلاب بررسی شده اند از تصاویر هوایی با وضوح بالا از قبل و بعد از سیلاب برای تحلیل ۳۱ کیلومتر از بستر اصلی رودخانه زاب به منظور مشخص کردن میزان آشفتگی های ژئومورفیکی با شدت های متفاوت اعم از آشفتگی زیاد، آشفتگی متوسط تا گروه بدون آشفتگی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد آشفتگی شدید در نزدیکی بستر اصلی رودخانه رخ داده و با فاصله از بستر اصلی رودخانه و رسیدن به دوره ازگشت سیلاب ها کاهش یافته است. این سیلاب موجب آشفتگی زیادی در نزدیکی شاخه های اصلی رودخانه شده است. اقدامات کنترل کننده و تعیین حریم سیل گیر موجب بهبود عملکرد بهتر کناره های رودخانه شده و سیستم را قادر میسازد تا سریعا بهبود یابد و به رویدادهای سیلاب آینده مقاوم شود

کلیدواژه ها:

سیلاب کاتاستروفیک ، تغییرات مورفولوژی ، مدل مایتزن ، رودخانه زاب