به کار گیری سیستم اطلاعات جغرافیایی برای ارزیابی پتانسیل گسترش کارست سنگ های کربناتی زاگرس بر پایه عامل های آب‎زمین‎شناختی و اقلیمی

این پژوهش با هدف ارزیابی پتانسیل گسترش کارست در کربنات های رخنمون شده ناحیه زاگرس انجام شده است. در این پژوهش گسترش کارستی شدن واحدهای آهکی منطقه زاگرس با توجه به  نقش عوامل موثر در توسعه کارست، ارزیابی شده است. مهم ترین عامل های در نظر گرفته شده، عامل هایی است که White (۱۹۸۸) آنها را در قالب ۳ نیروی پیشبرنده فیزیکی، شیمیایی و وضعیت آب‎زمین‎شناختی معرفی کرده است. این عامل ها عبارتند از: بارش، دما، برجستگی توپوگرافیک، سنگ شناسی، ستبرای چینه ای واحد انحلال‎پذیر و وضعیت زمین ساختی. در این پژوهش هوازدگی شیمیایی در دوره های یخچالی و عهد حاضر طبق نمودارهای پلتیر به عنوان جایگزین اثر بارش و دما به کار رفته است. پس از تهیه لایه های اطلاعاتی مختلف، رده بندی، امتیازبندی و وزن دهی آنها در یک سامانه اطلاعات جغرافیایی صورت گرفته است. شاخص گسترش کارست (Ki) بر پایه تلفیق لایه های اطلاعاتی به دست آمده و پس از رده بندی آن نقشه تئوریک کارست تهیه شده است. بر پایه روش تلفیق، مقدار این شاخص میان صفر تا ۴۰۰ متغیر خواهد بود. طبق نقشه تئوریک گسترش کارست از مجموع Km۲ ۱۰۹۳۱۳ واحدهای کربناتی در منطقه مطالعاتی (۲۵ درصد کل محدوده مطالعاتی)،  Km۲۳۴۲۱۲ (۳/۳۱ درصد واحدهای کربناتی) در رده خیلی کم تا کم گسترش کارست قرار می گیرد. همچنین Km۲۶۱۲۷۲ (۵۶ درصد واحدهای کربناتی) در رده متوسط گسترش کارست و  Km۲۱۳۸۲۹ (۷/۱۲درصد واحدهای کربناتی) در رده خیلی زیاد تا زیاد گسترش کارست قرار می‎گیرند. به عبارت دیگر، ۷/۶۸ درصد از رخنمون های کربناتی در سطح منطقه مطالعاتی دارای پتانسیل گسترش کارست در رده متوسط به بالا هستند. ارزیابی صحت رده بندی صورت گرفته بر پایه تراکم چشمه های کارستی و غارهای موجود صورت گرفته است. به این منظور بانک اطلاعات چشمه های کارستی و غارهای منطقه تهیه شد. مشخص شد که در مجموع ۶۴ غار و ۱۲۹ چشمه کارستی (با دبی بیش از ۱۰ لیتر بر ثانیه) در رده خیلی کم تا کم گسترش کارست قرار می گیرد. همچنین ۱۳۲ غار و ۳۰۰ چشمه در رده متوسط و ۵۱ غار و ۱۶۲ چشمه در رده زیاد تا خیلی زیاد گسترش کارست قرار می گیرند. تراکم غارها به ترتیب برای رده های خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد برابر با  ۰۰۱۴/۰، ۰۰۲۰/۰، ۰۰۲۲/۰ ، ۰۰۳۶/۰ و ۰۰۳۹/۰ غار بر کیلومتر مربع است. تراکم چشمه ها با دبی بیش از ۱۰ لیتر بر ثانیه  نیز  به ترتیب برای رده های خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد گسترش کارست برابر با  ۰۰۳۵/۰، ۰۰۳۹/۰، ۰۰۴۹/۰ ، ۰۱۱۱/۰ و ۰۱۳۱/۰ چشمه بر کیلومتر مربع است.  به عبارت دیگر تراکم چشمه ها و غارها با درجه گسترش واحدهای کربناتی منطقه زاگرس تطابق خوبی دارد. 

کلیدواژه ها:

وضعیت آب‎زمین‎شناختی ، نیروهای پیشبرنده فیزیکی و شیمیایی ، شاخص گسترش کارست ، غار ، کارست ، زاگرس